põI- bof~ prI@w (2017-18)

k@w – dsvI

iv†X - ihNdI

inDw~irq smX – 3 G<ty AiDkqm A<k – 80

indy~S:

1. es põÜn – pZ ky cwr K<f hY< - ‘k’ ‘K’ ‘g” AOr ‘G’ [

2. sBI K<fo< ky aÁr XQws<B<v kõmwnuswr dy<[

K<f ‘k’

1. inMniliKq gd`Xw<S ko ÍXwnpUv~k pFkr pUCy gE põÜno< ky aÁr iliKE[ (8)

põOF kw AQ~ hY – ‘pkI hue~ AwXu vwly nr – nwrI’ [ põwX: 35 sy ‚pr kI AwXu vwly logo ko põOF khqy hY<[ põOF iS@w my< 25 v†~ kI AwXu sy ‚pr vwly inr@r põOF mwn ilXw jwqw hY [ põOF iS@w kw ad`dyÜX sw@rqw kI dr ko Sq – põiqSq krnw hY< [ Awj ky põgiqSIl Xug my< Xid koe~ ÛXi#q inr@r rh jwqw hY, qo vh smwj v dyS ky nwm pr kl<k hY [ Eysw ÛXi#q smX ky swQ nhI< cl skqw[ põOF iS@w kw põËXyk @yZ my< mhËv hY< [ zwn ivzwn ky es Xug my< koe~ BI ÛXvswX pFwe~ ky ibnw Pl – Pul nhI skqw [ pFw-ilKw ikswn Apny Kyq kI imt`tI kI prK krvw skqw hY[ vh bIjo< kI aÁm ikámo< ky iv†X my< jwn skqw hY [ av~rko< ky iv†X my< mhËvpUx~ jwnkwrI ly skqw hY[ vh piZkwAo< ko pFkr byhqr apj ky qrIko< ko Apnw skqw hY [ asy ƒx – suivDwAo< kI jwnkwrI iml jwqI hY [ vh mOsm ky Anuswr Psly< bony vh ankI kIVo< Xw rogo sy r@w krny kw zwn põwÎq kr skqw hY [ vh ApnI apj AOr ANX aËpwidq váquAo< ko AÇCy dwmo< pr bycny my< smQ~ ho skqw hY [

k. põOF iS@w my< ikqnI AwXu sy ‚pr vwly inr@ro< ko põOF mwnw jwqw hY? (1)

K. gd`Xw<S ky Anuswr Awj ky põgiqSIl Xug my< inr@r ÛXi#q #Xw hY<? (1)

g. iSi@q hony pr ikswn kYsy lwBwiNvq hoqw hY<? (2)

G. ikswn apj ky byhqr qrIko< ko iks põkwr jwn skqw hY? (2)

f. apX~u#q gd`Xw<S kw SI†~k #Xw hogw? (2)

2. inMniliKq kwÛXw<S ko ÍXwnpUv~k pFkr pUCy gE põÜno< ky aÁr iliKE - (7)

Awj kI duinXw ivicZ, nvIn,

põk÷iq pr sv~Z hY ivjXI pu{† AwsIn [

hY b>Dy nr ky kro< my< vwir, ivd`Xuq, Bwp,

hu#m pr cFqw – aqrqw hY pvn kw qwp[

hY< nhI< bwkI khI< ÛXvDwn,

lWG skqw nr sirq`, igir is<Du, Ek smwn[

SIS pr AwdyS kr AvDwX~,

põk÷iq ky sb qËËv krqy< hY< Anuj ky kwX~[

mwnqy hY< hu#m mwnv kw mhwv{xyS,

AOr krqw SÑdgux A<br vhn s<dyS[

nÛX nr kI muiàt my< ivkrwl,

hY< ismtqy jw rhy põËXyk @x id#kwl[

ik<qu hY bFqw gXw miáqàk hI in:Sy†[

Cut kr pICy gXw hY rh ÆdX kw dyS[

k. kiv ny Awj kI duinXw ko ivicZ AOr nvIn #Xo< khw hY<? (1)

K. Awj ky mnuàX kI #Xw ivSy†qw hY<? (1)

g. Awj ky mnuàX kw AwdyS kOn mwnqw hY<? (2)

G. Awj #Xw ismtqw jw rhw hY<? (2)

f. kiv ky Anuswr eqnI aNniq krny ky bwd BI #Xw pICy CUt gXw hY<? (1)

K<f ‘K’

3. rcnw ky AwDwr pr vw#Xo< ky põkwr iliKE- (3)

k. mY< BI vhI< jw rhw hU> jhW sy qum AwE ho [

K. vh bImwr Qw esilE prI@w nhI< dy skw [

g. v†w~ põr<wB hoqy hI log eDr-aDr iCpny lgy [

4. k. inMniliKq vw#Xo< my< põXu#q vwÇX kw nwm iliKE - (2)

aTo, jrw thlw jwE [

bÇcy Sw<q nhI< rh skqy [

K. indy~Swnuswr vwÇX pirvq~n kIijE - (2)

hm JUT nhI< boly<gy [ (km~vwÇX my< bdilE)

mY< bYT nhI< skqw [ (BwvvwÇX my< bdilE)

5. ryKw<ikq pdo< kw ÛXwkrixk pircX dIijE - (4)

k. bIrbl Akbr ky m<ZI Qy [

K. vh lVkw myry Gr ky pws rhqw hY [

g. kwlw GoVw qyj dOfqw hY [

G. hm ApnydyS pr mr imty<gy [

6.inMniliKq kwÛX – p<i#qXo< my< AiBÛX#q rs ky põkwr kw nwm bqwE> [ (4)

1. “rwm ko }p inhwrq jwnkI k<gn ky ng my< prCWhI< [

Xwiq sbY suiD BUil ge~ kr tyik rhI pl twrq nWhI”[[

2. ry n÷p bwlk kwlbs bolq qoih n s>Bwr[

DnuhI< sm iZpurwir Dnu ividq skl s<swr[[

3. बुंदेले-हरबोलों के मुँह हमने सुनी कहानी थी,

खूब लड़ी मरदानी वो तो झाँसी वाली रानी थी|

4. रस के अंग कौन-कौन से हैं?

K<f – ‘g’

7. inMniliKq gd`Xw<So< ko ÍXwnpUv~k pFkr pUCy gE põÜno< ky s<i@Îq aÁr dIijE - (5)

hwldwr swhb ko hr p<döhvy< idn k<pnI ky kwm ky islisly my< as káby sy gujrnw pVqw Qw [ kábw bhuq bVw nhI< Qw [ ijsy p#kw mkwn khw jw sky vYsy kuC hI mkwn AOr ijsy bwjwr khw jw sky vYsw Ek hI bwjwr Qw [ káby my< Ek lVko< kw ákUl, Ek lVikXo< kw ákUl, Ek sImy<t kw Cotw – sw kwrKwnw, do Aopn EXr isnymwGr AOr Ek ngrpwilkw BI QI [ ngrpwilkw QI, qo kuC n kuC krqI BI rhqI QI [ kBI koe~ sVk p#kI krvw dI, kBI kuC pySwbGr bnvw idE, kBI kbUqro< kI CqrI bnvw dI qo kBI kiv sMmyln krvw idXw [ esI ngrpwilkw ky iksI aËswhI bof~ Xw põSwsink AiDkwrI ny Ek bwr ‘Shr’ ky mu$X bwjwr ky mu$X cOrwhy pr nyqw jI suBw† c<dö bos kI Ek s<gmrmr kI põiqmw lgvw dI [ Xh khwnI asI põiqmw ky bwry my< hY<, biØk asky BI Ek Coty sy ihásy ky bwry my< [

k. hwldwr swhb ko hr p<döhvy< idn khW sy gujrnw pFqw Qw AOr #Xo<? (2)

K. káby kI do põmuK ivSy†qwAo< kw aØlyK kIijE[ (2)

g. ngrpwilkw iks põkwr ky kwm krqI QI ikNhI do kw aØlyK kIijE[ (1)

अथवा

शहनाई के इसी मंगल्ध्वनि के नायक बिस्मिल्ला खान अस्सी बरस से सुर मांग रहे है Iसच्चे सुर की नेमत I अस्सी बरस की पाँचों वक्त वाली नमाज इसी सुर को पाने की प्रार्थना में खर्च हो जाती है I लाखों सजदे,इसी एक सच्चे सुर की इबादत में खुदा के आगे झुकते हैं I वे नमाज़ के बाद सजदे में गिडगिडाते हैं –“मेरे मालिक एक सुर बख्श दे I सुर में वह तासीर पैदा कर कि आँखों से सच्चे मोती की तरह अनगढ़ आंसू निकल आये Iउनको यकीन हैं कि कभी खुदा उन पर मेहरबान होगा और अपनी झोली से सुर का फल निकलकर उनकी ओर उछालेगा ,फिर कहेगा ,ले जा इसको खा ले और कर ले अपनी मुराद पूरी I

(क) बिस्मिल्ला खां को मंगल्ध्वनि का नायक क्यों कहा हैं ? 1

(ख) बिस्मिल्ला खां सच्चा सुर किसे मानते है ? 2

(ग) बिस्मिल्ला खां को किस पर विश्वास हैं ? 2

8. inMniliKq põÜno< ky aÁr s<@yp my< dIijE- 2*4=8

k. kwSI my< ho rhy kOn – sy pirvq~n ibiámØlw KW ko ÛXiQq krqy Qy?

K. ‘Ek khwnI Xh BI’ kI lyiKkw ky ÛXi#qËv pr ikn-ikn ÛXi#qXo< kw iks }p my< põBwv pVw?

g. sue~ Dwgy kw Awivàkwr mhwn #Xo< hY<?

G. bwlgoibn g÷háQ hoqy huE BI संन्यासी#Xo< khlwqy Qy?

9.inMniliKq kwÛXw<S ko pFkr pUCy gE põÜno< ky aÁr dIijE - (5)

mn kI mn hI mWJ rhI [

kihE jwe~ kOn pY ‚DO, nwhI prq khI[

AviD ADwr Aws Awvn kI, qn mn ibQw shI [

Ab en jog s>dysin suin-suin, ibrihnI, ibrh dhI[

cwhiq huqI< guhwir ijqih qY<, aq qY< Dwr bhI[

‘sUrdws’ Ab Dir Drih< #XO<, mrjwdw n lhI [[

k. goipXW Apny mn my< kOn sI bwq rKI huE hY<? (1)

K. ad`Dv kw Xog – s<dyS sunkr goipXW ivrh kI Awg my< #Xo< jlny lgI<? (2)

g. ‘mrjwdw n lhI’ ky mwÍXm sy goipXW ad`Dv sy iks mXw~dw kI bwq kh rhI hY<? (2)

AQvw

ikqnw põwmixk Qw as kw du:K

lVkI ko dwn my< dyqy v#q

jYsy vhI askI A<iqm pU>jI ho

lVkI ABI sXwnI nhI< QI

ABI eqnI BolI srl QI

ik asy suK kw AwBws qo hoqw Qw

lyikn du:K bWcnw nhI Awqw Qw

pwiTkw QI vh Du>Dly põkwS kI

kuC quko< AOr kuC lXbd`D p<i#qXo< kI

k. lVkI ko ‘A<iqm pU<jI’ #Xo< khw gXw hY<? (1)

K. iks AwDwr pr khw jw skqw hY ik lVkI ABI sXwnI nhI< QI? (2)

g. lVkI ko Du>Dly põkwS kI pwiTkw #Xo< khw gXw hY<? (2)

10. inMniliKq põÜno< ky aÁr dIijE- 2*4=8

k. ‘kNXwdwn’ SI†~k kivqw my< smwj kI iks burwe~ kI Aor s<kyq ikXw gXw hY<?

K. AqIq ky suKo< kI kØpnw my< fUby rhny sy jIvn pr #Xw põBwv pVqw hY ? ‘CwXw mq CUnw’ kivqw ky s<dB~ my< ápàt

kIijE [

g. lâmx ny vIr Xo©w kI #Xw-#Xw ivSy†qwE> bqwe~ hY<?

G. kiv ny ‘aËswh’ kivqw my< bwdlo< sy #Xw Awh`vwn ikXw hY?

11. ‘mwqw kw A>cl’ pwT ky SI†~k kI apXu#qqw bqwqy huE koe~ ANX SI†~k suJweE[ (4)

AQvw

dulwrI ky jIvn mUØXo< pr põkwS fwilE[

K<f – ‘G’

12. inMniliKq my< sy iksI Ek iv†X pr 200 sy 250 SÑdo< my< Ek swrgiB~q inb<D iliKE - (10)

k. rwàtöIX Ekqw

(s<kyq ib<du – BUimkw.... Bwrq kI iviBNnqwE> ....iviBNnqw my< Ekqw ..... bwDwE> ..... hmwrw dwiXËv)

K. sbsy bVw }pYXw

(s<kyq ib<du – BUimkw.... AwDuink Xug.... Dn ky põiq d÷iàtkox .....lwlc.....aps<hwr)

g. md`Xpwn kI smáXw

(s<kyq ib<du – BUimkw ... md`Xpwn .... Ek gMBIr smáXw.... swmwijkqw pr põhwr.... duàpõBwv.... smwDwn)

13. iksI Apiricq ko Awpkw KoXw bYg iml gXw hY AOr vh Awpko lOtwny Aw rhw hY [ asy DNXvwd dyqy huE pZ

iliKE [ (5)

AQvw

Apny mwYhØly my< pwk~ ivkisq krny ky ilE ngr ingm ky apwXu#q mhodX ko pZ iliKE [

14. iksI d<q m<jn kw ivzwpn qYXwr kIijE jo lgBg 25 sy 50 SÑdo< qk sIimq ho [ (5)

põI- bof~ prI@w (2017-18)

k@w – 10

ihNdI

aËqrmwlw

K<f ‘k’

1.

k. 25 v†~ sy ‚pr kI AwXu ky

K. smwj v dyS ky nwm pr kl<k

g. imt`tI kI prK, aÁm bIjo< kI ikám qQw av~rkqw kI jwnkwrI

G. piZkwAo< ko pFkr

f. põOF iS@w

2.

k. põk÷iq pr ivjX krny ky kwrx

K. põk÷iq pr ivjXI honw

g. vwir, iv´uq, Bwp qQw pvn

G. põËXyk @x, idSw qQw kwl

f. μdX kw dyS

K<f ‘K’

3.

k. im‰

K. s<Xu#q

g. srl

4. k BwvvwÇX kq~÷vwÇX

K. hmwry d`vwrw JUT nhI< bolw jwEgw

muJsy bYTw nhI< jwqw

5. k. Akbr – ÛXi#qvwck s<zw, Ekvcn, puiØl<g, kqw~ sy s<b<D

K. vh – pu{†vwck sv~nwm, kqw~ kwrk. puiØl<g, Ekvcn

g. dOfqw – Akm~k ikõXw, Ekvcn, puiØl<g, kqw~ ‘Gofw’ sy sMbND

G. Apny – swv~nwimk ivSy†x, bhuvcn, puiØl<g, ‘dyS’ s<zw kw ivSy†xrs

6. k. s<Xog ‰÷<gwr

K. rOdö rs

g. vIr rs

घ.

  1. स्थायी भाव
  2. विभाव
  3. अनुभाव
  4. संचारी भाव

K<f – ‘g’

7 k. k<pnI ky kwm sy káby sy

K. Ek lfko< kw ákUl, Ek lfikXo< kw ákUl qQw sImy<t kw kwrKwnw

g. p#kI sfk bnvwnw, kuC pySwbGr bnvwnw

AQvw

क शहनाई आनंद-मंगल का वाद्य है I

ख जिसे सुनकर लोगों का ह्रदय द्रवित हो जाये I

ग खुदा पर ,उन्हें जो कला मिली है वो वरदान है I

8.

k. mlwe~ brP p#kw mhwl sy gwXb honw

K. s<gIq kI pr<prwE> luÎq honw

g. kulsum kI kcOfI AOr jlybI gwXb honw

G. s<gqkwr ky põiq gwXko< kw sMmwn smwÎq honw

asky ipqw jI kw – dySpõym kI Bwvnw

põwÍXwipkw SIlw AgRvwl kw – swihËX AOr joSIlI bwqo< sy hfqwl Bw†x Awid

SrIr ko Fkkr sjwnw, sdI~ - gmI~ sh sknw

sÇcy swDuAo< jYsw Awcwr-ivcwr rKny ky kwrx

9. k. ‰Ik÷àx sy põym kI

K. ‰Ik÷àx ky Awny kI Aws tUtny ky kwrx

g. ‰Ik÷àx ny põym kI mXw~dw kw pwln nhI< ikXw

AQvw

k. mW ky suK-du:K bWtny ky kwrx

K. BolI AOr srl hony ky kwrx

g. asy kyvl suKo< kw AwBws Qw

10. k. kNXwAo< ky põiq ho rhy AËXwcwr

K. vq~mwn my< duK ko bFwnw

g. SZu ky swmny prwkõm idKwnw

vIrqw kw bKwn n krnw

Sw<q, ivnmR Ev< DYX~vwn

ApSÑdo< kw põXog n krnw

G. grjkr aËswh kw s<cwr krnw qQw grmI sy bycYn logo< ko SIqlqw põdwn krnw

11. iv´wQI~ Apny ivvyk sy ilKy<

12. BUimkw -2

iv†X-váqu-6

aps<hwr -2
13. põw{p ky Anuswr 1 + 3+ 1

14. ivzwpn ky Anuswr