Theories of Leadership

Theories of leadership

1. 1. Theories of Leadership Prof.Khagendra
2. 2.Overview of Theories• Great Man Theory• Trait Theory• Behavioural Theories -Ohio state Studies and Michigan Studies -Managerial Grid• Contingency Theory : - Fiedler’s Least Preferred Co-worker (LPC) Theory -Cognitive Resource Theory• Situational Theory : -Hersey and Blanchard’s Situational Theory -House’s Path Goal Theory -Leader Participation Model
3. 3.Great Man Theory• Leaders are born, not made.• This approach emphasized that a person is born with or without the necessary traits of leaderships. Early explanations of leadership studied the “traits” of great leaders  “Great man” theories (Gandhi, Lincoln, Napoleon)  Belief that people were born with these traits and only the great people possessed them
4. 4.Great Man Theory• Great Man approach actually emphasis “charismatic” leadership. charisma being the Greek word for gift.• No matter what group such a natural leader finds himself in, he will always be recognized for what he is.• According to the great man theory of leadership, leadership calls for certain qualities like commanding personality, charm, courage ,intelligence, persuasiveness and aggressiveness.
5. 5.Trait Theory• What characteristics or traits make a person a leader?• Great Man Theory: Individuals are born either with or without the necessary traits for leadership• Trait theories of leadership sought personality, social, physical or intellectual traits that differentiate leaders from non leaders• Trait view has little analytical or predictive value• Technical, conceptual and human skills (Katz 1974)
6. 6.Trait Theories Leadership Traits: • Ambition and energy • The desire to lead • Honesty and integrity • Self-confidence • Intelligence • Job-relevant knowledge© 2003 Prentice Hall Inc. All rights reserved. 11–6
7. 7.Trait Theory The trait theory is based on the great man theory, but it is more systematic in its analysis of leaders. Like the great man theory, this theory assumes that the leader’s personal traits are the key to leadership success. Personality Traits Abilities Personal Traits Motivators Supervising Ability  Need for Occupational  Self-Assurance Intelligence Achievement  Decisiveness Initiative  Self-actualization  Masculinity/Famininity Maturity  Power Over Others  Working Class Affinity  High Financial Reward  Job Security
8. 8.Traits of Leaders• Intelligence• Physical Features• Inner Motivation• Maturity• Vision & Foresight• Acceptance of Responsibility• Open-Minded and adaptability• Self-confidence• Human Relations Attitude• Fairness and Objectivity
9. 9.Trait TheoriesLimitations:• No universal traits that predict leadership in all situations.• Traits predict behavior better in “weak” than “strong” situations.• Unclear evidence of the cause and effect of relationship of leadership and traits.• Better predictor of the appearance of leadership than distinguishing effective and ineffective leaders.
10. 10.Behavioural Theory In contrast with trait theory, behaviouraltheoryattempts to describe leadership in terms of what leadersdo, while trait theory seeks to explain leadership on thebasis of what leaders are. Leadership according to thisapproach is the result of effective role behaviour.Leadership is shown by a person’s acts more than byhis traits. This is an appropriate new research strategyadopted by Michigan Researchers in the sense that theemphasis on the traits is replaced by the emphasis onleaderbehaviour (which could be measured).
11. 11.Behavioural Theory Theories proposing that specific behaviors differentiate leaders from non leaders.• Pattern of actions used by different individuals determines leadership potential• Examples – Autocratic, democratic and laissez-faire – Michigan Studies: Employee centered versus task centered
12. 12.Behavioural Theory– Theories that attempt to isolate behaviors that differentiate effective leaders from ineffective leaders– Behavioral studies focus on identifying critical behavioral determinants of leadership that, in turn, could be used to train people to become leaders
13. 13.Behavioual Leadership Studies• The Ohio State Studies sought to identify independent dimensions of leader behavior – Initiating structure – Consideration• The University of Michigan Studies sought to identify the behavioral characteristics of leaders related to performance effectiveness – Employee oriented – Production oriented
14. 14.Ohio State Studies 11–15
15. 15.University of Michigan Studies© 2003 Prentice Hall Inc. All rights reserved. 11–16
16. 16.Managerial Grid ( Blake & Mouton)
17. 17.Contingency Theories & situational Theories of Leadership Contingency Theories – Fiedler Model  Cognitive Resource Theory – Hersey and Blencherd’s Situational Theory – Leader-member Exchange Theory – Path-Goal Theory – Leader Participation Model
18. 18.Contingency TheoriesWhile trait and behavior theories do help us understand leadership, an important component is missing: the environment in which the leader exists. Contingency Theory deals with this additional aspect of leadership effectiveness studies.
19. 19.Fiedler Model• The theory that effective groups depend upon a proper match between a leaders style of interacting with subordinates and the degree to which the situation gives control and influence to the leader.• There are basically three steps in the model 1) Identifying Leadership Style 2) Defining the Situation 3) Matching leaders and situations
20. 20.1) Identifying Leadership Style• Fiedler believes a key factor in leadership success is the individual’s basic leadership style So he created the Least Prefer Co-worker (LPC) Questionnaire• LPC:-An instrument that tells to measure whether a person is task or relationship oriented
21. 21.Cont… If the low LPC score then the person is task oriented If the high LPC score then the person is relationship oriented
22. 22.Least Preferred Coworker (LPC) ScalePleasant 8 7 6 5 4 3 2 1 UnpleasantFriendly 8 7 6 5 4 3 2 1 UnfriendlyRejecting 8 7 6 5 4 3 2 1 AcceptingTense 8 7 6 5 4 3 2 1 RelaxedCold 8 7 6 5 4 3 2 1 WarmSupportive 8 7 6 5 4 3 2 1 HostileBoring 8 7 6 5 4 3 2 1 InterestingQuarrelsome 8 7 6 5 4 3 2 1 HarmoniousGloomy 8 7 6 5 4 3 2 1 CheerfulOpen 8 7 6 5 4 3 2 1 ClosedBackbiting 8 7 6 5 4 3 2 1 LoyalUntrustworthy 8 7 6 5 4 3 2 1 TrustworthyConsiderate 8 7 6 5 4 3 2 1 InconsiderateNasty 8 7 6 5 4 3 2 1 NiceAgreeable 8 7 6 5 4 3 2 1 DisagreeableInsincere 8 7 6 5 4 3 2 1 SincereKind 8 7 6 5 4 3 2 1 Unkind
23. 23.Scoring• Your final score is the total of the numbers you circled on the 18 scales57 or less = Low LPC (task motivated)58-63 = Middle LPC (socio-independent leaders, self directed and not overly concerned with the task or with how others view them)64 or above = High LPC (motivated by relationships)
24. 24.2) Defining the Situation• Fiedler identified three contingency dimensions that define the key situational factors• 1. Leader-member relations: The degree of confidence, trust, and respect, members have in the leader 2. Task structure: The degree to which the job assignments are procedurized 3. Position Power: The degree of influence a leader has over power variables such as hiring, firing, promotion etc.
25. 25.3) Matching leaders and Situations• After knowing the leadership style through LPC and defining all the situations, we will chose the leader who will fit for the situation. Two ways in which to improve leader effectiveness 1) Change the leader to fit the situation 2) Change the situation to fit the leader
26. 26.Cognitive Resource Theory• A theory of leadership that states that stress unfavorably effects the situation, and intelligence, and experience can lessen the influence of stress on the leader.
27. 27.Cont… A refinement of Fielder’s original model: – Focuses on stress as the enemy of rationality and creator of unfavorable conditions – A leader’s intelligence and experience influence his or her reaction to that stressStress Levels: – Low Stress: Intellectual abilities are effective – High Stress: Leader experiences are effective Research is supporting the theory
28. 28.Hersey & Blanchard’s Situational Leadership (SLT) A model that focuses on follower “readiness” – Followers can accept or reject the leader – Effectiveness depends on the followers’ response to the leader’s actions – “Readiness” is the extent to which people have the ability and willingness to accomplish a specific task A paternal model: – As the child matures, the adult releases more and more control over the situation – As the workers become more ready, the leader becomes more laissez-faire
29. 29.Cont….• Hersey and Blencherd identify four specific leader behaviors• The most effective behavior depends on the follower’s ability and motivation3. If followers are unable and unwilling to do a task, the leader needs to give specific and clear directions.4. If followers are unable and willing, The leader need to display a high task orientation.5. If the followers are able and unwilling, The leader needs to use a supportive and participative style.6. If followers are both able and willing, The leader doesnt need to do much.
30. 30.Situational Leadership Theory HT&HR HR&LT HT&LR LT&LR Mature Immature
31. 31.Leader-Member Exchange (LMX) Theory• Leaders create in-groups and out-groups, and subordinates with in-group status will have higher performances ratings, less turnover, and greater satisfaction with their superior. LMX Premise: – Because of time pressures, leaders form a special relationship with a small group of followers: the “in- group” – This in-group is trusted and gets more time and attention from the leader (more “exchanges”) – All other followers are in the “out-group” and get less of the leader’s attention and tend to have formal relationships with the leader (fewer “exchanges”) – Leaders pick group members early in the relationship
32. 32.Leader-Member Exchange Theory
33. 33.House’s Path-Goal Theory• The theory that a leader’s behavior is acceptable to subordinates insofar as they view it as a source of either immediate or future satisfaction. The Theory: – Leaders provide followers with information, support, and resources to help them achieve their goals – Leaders help clarify the “path” to the worker’s goals – Leaders can display multiple leadership types
34. 34.Path-Goal Theory 11–36
35. 35.Cont… Four types of leaders: – Directive: focuses on the work to be done – Supportive: focuses on the well-being of the worker – Participative: consults with employees in decision- making – Achievement-Oriented: sets challenging goals
36. 36.The Path-Goal Theory
37. 37.Path-Goal Theory
38. 38.YroomYetton’s Leader-Participation Model• A leadership theory that provides a set of rules to determine the form and amount of participative decision making in different situations. How a leader makes decisions is as important as what is decided Premise: – Leader behaviors must adjust to reflect task structure – “Normative” model: tells leaders how participative to be in their decision-making of a decision tree.
39. 39.W.J.Reddin’s 3-D Management Style TheoryRelationship Dimension n si o en imsDes en iv ctfeEf Task Dimension Three Dimensions of Leadership Style
40. 40.Thank You !!“Together we will make it happen” COMPOSE BY FUTURE LEADERS

1. 1. Leadership Department Chairs Meeting
2. 2.What is Leadership? <ul<li>Not about intelligence or power </li</ulul<li>Leadership is personal qualities of leader </li</ululul<li>Motivating power </li</ul</ululul<li>Empathy </li</ul</ululul<li>Integrity </li</ul</ululul<li>Intuitive avbilities </li</ul</ulul<li>Or in other words – Emotional Intelligence </li</ul
3. 3.3 Theories of Leadership <ul<li>Trait Theories </li</ululul<li>Compares traits of leaders vs. non-leaders </li</ul</ululul<li>Recent studies include job-related skills </li</ul</ulul<li>Behavioral Theories </li</ululul<li>Studies by Iowa, Ohio State, & Michigan Us identified behaviors of effective leaders </li</ul</ul
4. 4.3 Theories of Leadership (cont.) <ul<li>Contingency Theories </li</ululul<li>Grew out of behavioral studies </li</ul</ululul<li>More complex than trait or behavioral </li</ul</ululul<li>Considers moderator variables such as </li</ul</ulululul<li>Leader-member relations </li</ul</ul</ulululul<li>Task structure </li</ul</ul</ulululul<li>Subordinate motivation </li</ul</ul</ulululul<li>Path=goal clarity </li</ul</ul</ul
5. 5.Contingency Theories <ul<li>Contingency Theories are based on one of two assumptions </li</ululul<li>leaders must change behavior to fit situation (House’s path-goal) </li</ul</ululul<li>Leaders must change situation to fit leader’s behavior (Fiedler’s contingency theory) </li</ul</ul
6. 6.Outgrowth’s of Contingency Theories <ul<li>Tannenbaum and Schmidt’s leadership-style continuum </li</ulul<li>Blake and Mouton’s managerial grid </li</ulul<li>Reddin’s three-dimensional leadership styles </li</ulul<li>Hersey and Blanchard’s situational leadership model </li</ul
7. 7.Contemporary Leadership Perspectives <ul<li>Vertical dyad linkage model </li</ulul<li>Reciprocal influence teory </li</ulul<li>Substitutes for leadership </li</ulul<li>Transformational leadership </li</ul
8. 8.Conclusions from Leadership Theories <ul<li>Difficult to isolate exact qualities that make a good leader </li</ulul<li>No one theory always explains effective leadership </li</ulul<li>Leader’s effectiveness determined by interaction of </li</ululul<li>Leader traits </li</ul</ululul<li>Skills of leader </li</ul</ululul<li>Leader behaviors </li</ul</ululul<li>Various situational factors </li</ul</ul

แนวคิดทฤษฏีทางการพยาบาล

แนวคิดที่เกี่ยวข้อง

วิชาชีพการพยาบาลการพยาบาลถือเป็นวิชาชีพที่ก่อกำเนิดมากว่า200ปีคำว่าการพยาบาล (Nursing)มีความหมายได้ทั้งในฐานะสาขาวิชา (Discipline)กับในฐานะวิชาชีพ

(Professional)ซึ่งในฐานะสาขาวิชานั้นแต่ละสาขาวิชานั้นจะมีมุมมองที่เฉพาะมีมโนทัศน์ทฤษฎีและกรอบแนวคิดที่เป็นแนวทางการค้นคว้าตามหลักวิทยาศาสตร์หรือการวิจัยทำให้สาขาวิชามีความแตกต่างกันที่องค์ความรู้ของแต่ละสาขาวิชาส่วนในฐานะที่เป็นวิชาชีพการพยาบาลจะต้องประกอบด้วยการปฏิบัติการวิจัยและการศึกษาเพื่อผลิตบุคลากรในวิชาชีพ

ศาสตร์ทางการพยาบาลศาสตร์ทางการพยาบาลเป็นองค์ความรู้ (body of knowledge) ที่ได้มาโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร์รวมถึงความรู้ที่ได้จากการวิจัยในศาสตร์สาขาอื่นองค์ความรู้โดยทั่วไปมีการแบ่งออกเป็น2สาขาคือศาสตร์สาขาวิชาการ (Academic discipline)และศาสตร์สาขาวิชาชีพ (Professional discipline)ดังนั้นศาสตร์ทางการพยาบาลจึงหมายถึงความรู้ที่เป็นเฉพาะสาขาวิชาชีพการพยาบาลหรือองค์ความรู้ทางการพยาบาลที่ประกอบไปด้วยมโนทัศน์

(Concepts)หลักการ (Principles)กฎ (Laws)และทฤษฎี (Theories) ต่างๆทางการพยาบาลที่พยาบาลใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติเพื่อช่วยเหลือบุคคลให้คงภาวะสุขภาพดังนั้นคำว่าศาสตร์และทฤษฎีจึงมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกันเพราะความรู้ในสาขาใดสาขาหนึ่งจะต้องสร้างทฤษฎีขึ้นมารองรับองค์ความรู้นั้นๆหรือความรู้นั้นๆได้มาจากการพิสูจน์ตามหลักการทางวิทยาศาสตร์

ทฤษฎีทางการพยาบาล( Nursing Theory )เป็นองค์ความรู้เฉพาะสาขาวิชาชีพที่ได้รับการยอมรับและนำไปเป็นแนวทางปฏิบัติทฤษฎีทางการพยาบาลจะประกอบด้วยมโนทัศน์หลักการที่มีความเชื่อมโยงกัน

ทฤษฎี( Theory )มาจากรากศัพท์ภาษากรีกว่าTheoriaซึ่งมีความหมายว่าVisionคือภาพมองในสิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยรวมดังนั้นทฤษฎีจึงหมายถึงชุดของข้อความที่บ่งบอกความสัมพันธ์ของมโนทัศน์ต่างๆเพื่อบรรยายอธิบายทำนายหรือควบคุมปรากฏการณ์ต่างๆ

มโนทัศน์หรือมโนมติ( Concept )หมายถึงความคิดที่เป็นนามธรรมหรือภาพรวมของปรากฏการณ์หรือความจริงต่างๆซึ่งมโนทัศน์มีระดับความเป็นนามธรรมน้อยไปจนถึงมีความเป็นนามธรรมสูงสังเกตโดยตรงไม่ได้เช่นโต๊ะบ้านความเครียดความสุข

หรือหมายถึงภาพความคิดรวบยอดของคุณลักษณะและความหมายของสิ่งต่างๆ

ดังนั้นทฤษฎีการพยาบาล(Nursing Theory )จึงหมายถึงแก่นสาระความรู้ของวิชาชีพพยาบาลซึ่งมุ่งอธิบายธรรมชาติของคนสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อบุคคลภาวะสุขภาพความเจ็บป่วยของบุคคลโดยมีเป้าหมายของการพยาบาลและกิจกรรมการพยาบาล( FitzpatrickWhall , 1989 )

กระบวนทัศน์( Paradigm )หมายถึงกรอบการมองหรือกรอบเค้าโครงแนวคิดหรือแบบอุดมคติหรือปรัชญาที่เป็นที่ยอมรับในกลุ่มวิชาชีพซึ่งจะให้ข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติวิจัยและสร้างความเข้าใจในศาสตร์นั้นเป็นแนวเดียวกัน

อภิกระบวนทัศน์ทางการพยาบาล(Metaparadigm)

ในการพัฒนาศาสตร์ทางการพยาบาลจะต้องมีขอบเขตปรากฎการณ์ในวิชาชีพการพยาบาลที่สามารถอธิบายถึงความแตกต่างจากทฤษฎีวิชาชีพอื่นกระบวนทัศน์ทางการพยาบาล

(Metaparadigm) หรือมโนทัศน์หลักหรือทัศนะแม่บทเป็นกรอบขอบเขตหรือโครงสร้างทางความคิดหรือมโนมติในภาพรวมกว้างๆของศาสตร์สาขาทางการพยาบาลซึ่งจะประกอบด้วยมโนทัศน์ของศาสตร์สาขานั้นๆรวมทั้งมีการกำหนดลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์เหล่านั้นด้วยซึ่งมโนทัศน์หลักที่เป็นองค์ประกอบของกระบวนทัศน์ในศาสตร์สาขาทางการพยาบาลจะต้องมีลักษณะดังนี้

1.มโนทัศน์จะต้องกว้างพอที่จะครอบคลุมถึงความรู้และปรากฎการณ์ทางการพยาบาลทั้งหมดซึ่งมีความแตกต่างจากศาสตร์สาขาวิชาชีพอื่น

2.มโนทัศน์เหล่านี้จะต้องได้รับการยอมรับในวิชาชีพว่าเป็นแก่นหรือสาระองค์ความรู้ในศาสตร์ทางการพยาบาลอย่างแท้จริง

3.มโนทัศน์เหล่านี้จะต้องไม่มีความซ้ำซ้อนกัน

4.มโนทัศน์เหล่านี้ต้องมีความเป็นสากลทั้งขอบเขตและเนื้อหา

5.การพัฒนาองค์ความรู้ของศาสตร์ทางการพยาบาลจะอยู่ภายใต้ขอบเขตของมโนทัศน์เหล่านี้

ในปัจจุบันเป็นที่ยอมรับในวิชาชีพการพยาบาลแล้วว่ากระบวนทัศน์ทางการพยาบาล

ประกอบด้วยมโนทัศน์หลักเกี่ยวกับ1)คน (person)2)ภาวะสุขภาพ (Health)

3)สิ่งแวดล้อม (Environment)4)การพยาบาล (Nursing)ซึ่งมโนทัศน์เหล่านี้ครอบคลุมปรากฎการณ์ทางการพยาบาลทั้งหมดดังแผนภูมิที่1.1

อภิกระบวนทัศน์ทางการพยาบาล

Metaparadigm

การจำแนกทฤษฎีทางการพยาบาล

1.จำแนกตามคุณลักษณะการนำไปใช้ดังนี้

1.1ทฤษฎีเชิงนิรนัย(Deductive nursing theories)เป็นการพัฒนาทฤษฎีจากการนำ

ศาสตร์ต่างๆมาสังเคราะห์จัดระบบหรือขยายมโนมติเดิมให้เกิดเป็นมโนมติใหม่ซึ่งทฤษฎีทางการพยาบาลเชิงนิรนัยนี้มีหลายทฤษฎีเช่นทฤษฎีการพยาบาลของคิงทฤษฎีการพยาบาลของรอยทฤษฎีการพยาบาลของนิวแมนทฤษฎีการพยาบาลของไลนิงเจอร์ทฤษฎีการพยาบาลของวัทสัน

1.2ทฤษฎีเชิงอุปนัย(Inductive nursing theories)เป็นการพัฒนาทฤษฎีที่เกิดจากการปฏิบัติการพยาบาลมาประมวลเพื่อสรุปเป็นทฤษฎี

2.จำแนกตามจุดมุ่งหมายในการนำไปใช้ดังนี้

2.1ทฤษฎีระดับบรรยาย (Descriptive theory)เป็นทฤษฎีหรือข้อความที่อธิบายถึง

มโนมติเหตุการณ์สถานการณ์หรือปรากฎการณ์ที่บ่งชี้ถึงความหมายคุณลักษณะองค์ประกอบของแต่ละมโนมติบางครั้งเรียกว่าทฤษฎีที่แยกแยะองค์ประกอบ (Factor – isolating theory)

2.2ทฤษฎีระดับอธิบาย (Explanary theory)เป็นทฤษฎีที่อธิบายความสัมพันธ์ของมโนมติตั้งแต่2มโนมติหรือ2ปรากฏการณ์ขึ้นไปบางครั้งเรียกว่าทฤษฎีองค์ประกอบสัมพันธ์ (Factor – relating theory)

2.3ทฤษฎีระดับทำนาย (Predictive theory)เป็นทฤษฎีที่อธิบายความสัมพันธ์ของมโนมติตั้งแต่2มโนมติหรือ2ปรากฏการณ์ขึ้นไปแล้วสามารถทำนายว่าจะเกิดมดนมติใหม่เพิ่มขึ้นได้

2.4ทฤษฎีระดับควบคุมหรือปฏิบัติการ (Control Prescriptive theory)ทฤษฎีที่มีความเฉพาะเจาะจงในแต่ละสถานการณ์สามารถระบุความสัมพันธ์ระหว่างมโนมติทำนายผลที่เกิดขึ้นและควบคุมผลที่จะเกิดขึ้นให้เป็นไปในทิศทางที่ต้องการอาจมีมโนมติที่จะเกิดขึ้นได้

3.จำแนกตามระดับความเป็นนามธรรมของทฤษฎี ( Walker & Avant , 1995อ้างใน

กอบกุลพันธ์เจริญวรกุล,2546 )ดังนี้

3.1ทฤษฎีอภิทฤษฎี(Meta– theory )เป็นลักษณะที่เกี่ยวกับปรัชญาและวิธีสร้างทฤษฎีเป็นทฤษฎีที่มีเป้าหมายของกระบวนการสร้างทฤษฎีจะมีจุดเน้นที่การตั้งคำถามเชิงปรัชญาวิธีการสร้างทฤษฎีและกระบวนการวิเคราะห์วิพากษ์และหลักเกณฑ์ในการประเมินทฤษฎีซึ่งจะใช้เป็นหลักในการวิเคราะห์ชนิดและวัตถุประสงค์ของทฤษฎีมีความเป็นนามธรรมสูง

3.2ทฤษฎีระดับกว้าง( Grand theory )เป็นทฤษฎีที่ที่มีความเป็นนามธรรมสูง

กำหนดกรอบแนวคิดที่กว้างหรือเป็นแบบจำลองมโนมติที่ครอบคลุมเนื้อหาสาระที่กว้างแต่จะนำไปทดสอบโดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ได้ยากเนื่องจากมีความเป็นนามธรรมสูงแต่ก็สามารถนำไปเป็นแนวทางการปฏิบัติและเป็นแนวทางในการสร้างองค์ความรู้ในระดับรองลงมาได้ดีเช่นทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรมทฤษฎีการปรับตัวของรอยทฤษฎีการดูแลเอื้ออาทรของวัทสัน

3.3ทฤษฎีระดับกลาง( Middle Rang theory )เป็นทฤษฎีที่มีขอบเขตเนื้อหาสาระแคบลงและมีจำนวนมโนทัศน์น้อยกว่าทฤษฎีระดับกว้างทฤษฎีระดับกลางเกิดจากการศึกษาวิจัยสามารถนำไปใช้อ้างอิงและขยายต่อได้ทดสอบได้นำไปเป็นหลักในการปฏิบัติชัดเจนขึ้นเช่นทฤษฎีการส่งเสริมสุขภาพของเพนเดอร์ (Pender’s Health PromotionTherory)

3.4ทฤษฎีระดับปฏิบัติ( Practice theory )เป็นทฤษฎีที่มีความซับซ้อนน้อยที่สุดเป็นชุดข้อความเชิงทฤษฎีที่เกิดจากการทดสอบสมมติฐานในปรากฎการณ์ใดปรากฎการณ์หนึ่งมีเนื้อหาสาระและจำนวนมโนมติไม่มากสามารถทดสอบได้ง่ายและนำไปใช้ในการปฏิบัติการพยาบาลได้โดยตรงและคาดผลที่จะเกิดจากการปฏิบัติได้

วิวัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลเป็นองค์ความรู้เฉพาะทางการพยาบาลเริ่มขึ้นจากการพยายามหาคำตอบให้ตรงกันว่าการพยาบาลคืออะไรเหตุใดจึงต้องมีทฤษฎีการพยาบาลการใช้ทฤษฎีทางการพยาบาลเพื่อประโยชน์ทางการแพทย์หรือเพื่ออิสระภาพทางการดูแลในลักษณะที่เป็นศาสตร์ดังนั้นจึงต้องมีการศึกษาวิจัยทางคลีนิคฟลอเรนซ์ไนติงเกลเป็นบุคคลแรกที่พยายามสร้างศาสตร์การพยาบาลและเตรียมพยาบาลอย่างมีรูปแบบชัดเจนลักษณะการพยาบาลในยุคของฟลอเรนซ์ไนติงเกลจะมีลักษณะเป็นศิลปเชิงเทคนิค( Technical arts )ซึ่งเน้นหลักการและวิธีปฏิบัติศาสตร์ทางการพยาบาลของฟลอเรนซ์ไนติงเกลประกอบด้วย(1) Nursing properซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะที่สตรีพึงมีในบทบาทของแม่ของสตรีโดยธรรมชาติเช่นการให้ความรักความเมตตา(2) Nursing Sciencesเป็นเทคนิคการพยาบาลที่ต้องเรียนรู้ระบบการพยาบาลในรูปแบบของฟลอเรนซ์

ไนติงเกลมีการนำมาใช้อยู่นานทั้งในยุโรปและอเมริกาจนถึงช่วงปี1955มีการเปลี่ยนแปลงในระบบการแพทย์จากความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีวิชาชีพการพยาบาลได้รับการมองว่าเป็นวิชาชีพของสตรีในระดับแรงงานซึ่งในระยะนี้เริ่มมีผู้นำทางการพยาบาลพยายามสร้างศาสตร์การพยาบาลให้มีความชัดเจนและเริ่มมีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกาจนมีศาสตร์ของการพยาบาลขึ้นซึ่งเป็นผลจากความพยายามของกลุ่มนักวิชาการพยาบาลในประเทศสหรัฐอเมริการที่ตระหนักถึงความจำเป็นของการพัฒนาวิชาชีพให้ทัดเทียมกับวิชาชีพอื่นๆและต้องการช่วยเหลือให้วิชาชีพพยาบาลมีหลักในการปฏิบัติงานที่มีระบบระเบียบจากการศึกษาวิวัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาลตั้งแต่ระยะเริ่มต้นจนถึงปัจจุบันพอสรุปได้เป็น4ระยะเวลากล่าวคือ

1.ระยะก่อนปีค.ศ. 1960

ในยุคนี้เป็นยุคในการพัฒนาความต่อเนื่องจากงานเขียนและการทำงานของ

ฟลอเรนซ์ไนติงเกลโดยมีการเริ่มมีการพัฒนาพื้นฐานของทฤษฎีจากแนวคิดของจิตวิทยาสังคมศาสตร์วิทยาศาสตร์สุขภาพมนุษยศาสตร์และพฤติกรรมศาสตร์มีการทำวิจัยทางการพยาบาลและมีวารสารวิจัยการพยาบาลเกิดขึ้นในปีค.ศ.1952ซึ่งนับได้ว่าวิชาชีพพยาบาลยังไม่ได้มีศาสตร์ที่เป็นของตนเองอย่างไรก็ตามพอที่จะกล่าวได้ว่าแนวความคิดเกี่ยวกับความรู้เฉพาะสาขาของวิชาชีพพยาบาล(a unique nursing body of knowledge)ได้เริ่มตั้งแต่สมัยของฟลอเรนซ์ไนติงเกล(Nightingale, 1859)ซึ่งถือว่าเป็นผู้ริเริ่มการพยาบาลแผนใหม่(Modern nursing)และเป็นผู้ที่กล่าวอย่างชัดเจนว่าวิชาชีพพยาบาลเป็นวิชาชีพที่มีวิชาการที่แตกต่างไปจากวิชาการของแพทย์พยาบาลต้องศึกษาเรื่องของพยาบาลเพื่อสามารถให้การบริการแก่ผู้ป่วยในบทบาทที่แตกต่างไปจากแพทย์ผู้ให้การรักษา

แนวคิดของไนติงเกลเกี่ยวกับความรู้เฉพาะสาขาการพยาบาลพอสรุปได้ว่าเป็นความรู้ซึ่งได้มาจากการสังเกตและบันทึกเกี่ยวกับพฤติกรรมของผู้ป่วยและสิ่งแวดล้อมของผู้ป่วยที่มีผลกระทบต่อกระบวนการหายจากโรค(Reparative process)ซึ่งเป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติความรู้ดังกล่าวชี้ให้เห็นถึงบทบาทและการปฏิบัติการพยาบาลที่เน้นการจัดสิ่งแวดล้อมของผู้ป่วยเพื่อส่งเสริมกระบวนการหายจากโรคแม้ว่าจะได้มีการพยายามพิสูจน์และแสดงให้เห็นว่าวิชาชีพพยาบาลมีเนื้อหาสาระที่เป็นความรู้เฉพาะของวิชาชีพและเป็นศาสตร์ทางวิทยาศาสตร์มาตั้งแต่สมัยของไนติงเกลก็ตามก็มิได้มีการยอมรับและกล่าวถึงกันอย่างแพร่หลายนักความสนใจในเรื่องของการค้นหาความรู้เฉพาะสาขาการพยาบาลหรือทฤษฎีการพยาบาลมีการตื่นตัวและได้รับการกล่าวถึงอย่างจริงจังซึ่งในยุคนี้มีนักทฤษฎีเกิดขึ้นหลายคนอาทิเพบพลาว( Peplaul )เฮนเดอร์สัน( Henderson )ฮอลล์( Hall )

2.ระยะปีค.ศ. 1966-1970

ในยุคนี้เป็นยุคของการพัฒนาทฤษฎีซึ่งถือเป็นจุดมุ่งหมายหลักของนักทฤษฎีทั้งหลายโดยมีแนวคิดในช่วงแรกที่มีทิศทางการพยาบาลมุ่งไปที่สัมพันธภาพระหว่างพยาบาลและผู้ป่วยแนวคิดทางการพยาบาลจิตเวชที่กว้างขวางทำให้พยาบาลให้ความสำคัญทางจิตใจของบุคคลมากขึ้นมีผู้เชี่ยวชาญด้านทฤษฎีการพยาบาลหลายท่านได้พยายามกำหนดกรอบทฤษฎีการพยาบาลว่าควรเป็นทฤษฎีพื้นฐานและเน้นทฤษฎีในระดับพรรณนาหรือระดับสั่งการโดยมีข้อสรุปเกี่ยวกับทฤษฎีว่าการพยาบาลต้องมีทฤษฎีเป็นหลักในการปฏิบัติพยาบาลสามารถสร้างทฤษฎีทางการพยาบาลได้ในปีค.ศ. 1960เริ่มมีการเกิดทฤษฎีตามการศึกษาเชิงวิทยาศาสตร์ซึ่งอับเดลลาห์ (Faye Abdellah)ได้พัฒนากลุ่มปัญหาทางการพยาบาล21ปัญหาที่อยู่บนพื้นฐานความต้องการด้านกายภาพชีวภาพและจิตสังคมและในปีค.ศ. 1961ออร์แลนโด (Jean Orlando) ได้สร้างทฤษฎีทางการพยาบาลชื่อNursing Process Theoryซึ่งมีหลักการเน้นไปที่การปฏิบัติการพยาบาลและสัมพันธภาพระหว่างพยาบาลกับผู้ป่วยในปีค.ศ. 1964ฮอลล์( Lydia Hall )ได้เสนอแนวคิดCore Care and Cure Theoryที่กล่าวถึงปฏิกิริยาระหว่างผู้ป่วยร่างกายและโรคในปีค.ศ. 1968

เฮนเดอร์สัน( Verginia Henderson )ได้พัฒนาความหมายการพยาบาลและได้กำหนดองค์ประกอบพื้นฐานการพยาบาล14องค์ประกอบและในปีเดียวกันนี้การศึกษาของดิกคอฟและเจมส์(Dickoff & James, 1968)เรื่องทฤษฎีของทฤษฎี(Theory of theories)มีบทบาทสำคัญต่อการกำหนดรูปแบบและโครงสร้างของทฤษฎีการพยาบาลโดยทั้งสองท่านได้แสดงความคิดเห็นว่าทฤษฎีการพยาบาลต้องเป็นทฤษฎีในระดับสูงสุดคือเป็นทฤษฎีในระดับสร้างสถานการณ์(Situation – producing theory)ซึ่งมีความหมายว่าเป็นทฤษฎีการพยาบาลที่นอกจากจะบอกอธิบายหรือคาดคะเนสถานการณ์ที่เรียกว่าการพยาบาลแล้วยังต้องบอกแนวปฏิบัติเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ต้องการตามเป้าหมายที่กำหนดไว้อีกด้วย

ในยุคนี้สมาคมพยาบาลอเมริกันได้มีบทบาทในการกำหนดเป้าหมายและทิศทางการพยาบาลที่ชัดเจนคือมุ่งที่จะพัฒนาทฤษฎีและมีการสนับสนุนให้สถานศึกษาจัดการศึกษาถึงระดับปริญญาเอกทางการพยาบาลที่เน้นการวิจัยและการสร้างองค์ความรู้ใหม่ยุคนี้มีนักทฤษฎีการพยาบาลเสนอทฤษฎีการพยาบาลในลักษณะของแบบจำลองมโนทัศน์ซึ่งนับว่าเป็นทฤษฎีระดับกว้างอาทิเช่นไวเดนบาค (Wiedenback)คิง (Imogene King)โรเจอร์ (Martha E Rogers)

3.ระยะปีค.ศ. 1971-1980

ในยุคนี้เป็นยุคกำหนดโครงสร้างและองค์ประกอบของทฤษฎีให้ชัดเจนตลอดจนแนวทางการวิเคราะห์และประเมินทฤษฎีมีการกำหนดให้หลักสูตรการศึกษาทางการพยาบาลทุกแห่งจะต้องมีทฤษฎีทางการพยาบาลรองรับหรือเป็นกรอบแนวคิดและมีการจัดการเรียนการสอนรายวิชาทฤษฎีการพยาบาลในการศึกษาระดับบัณฑิตศึกษามีการตีพิมพ์เผยแพร่ตำราวารสารเกี่ยวกับทฤษฎีการพยาบาลมากขึ้นถือว่าในยุคนี้เป็นยุคที่มีความตื่นตัวมากที่สุดและมีองค์ทางวิชาชีพให้การสนับสนุนคือสภาการพยาบาลมีการจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษาเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกาในยุคนี้ได้มีนักทฤษฎีการพยาบาลเป็นจำนวนมากและมีการเผยแพร่ผลงานพร้อมทั้งมีการนำไปสู่การปฏิบัติอาทิเช่นทฤษฎีการปรับตัวของรอย( SisterCallista Roy, 1976)ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรม( Dorothea EOram, 1971)ทฤษฎีระบบของนิวแมน (Betty Newman,1974)และทฤษฎีระบบพฤติกรรมของจอห์นสัน(Johnson, 1975)เป็นต้นทฤษฎีการพยาบาลดังกล่าวแสดงถึงความพยายามในการเลือกสรรเอาความรู้จากศาสตร์สาขาอื่นๆที่มีอยู่แล้วนั้นมาผสมผสานเพื่อใช้อธิบายสถานการณ์ที่เรียกว่าการพยาบาลและสามารถนำไปเป็นหลักการในการให้การพยาบาลที่สมบูรณ์แบบและมีคุณภาพแก่บุคคลทฤษฎีการพยาบาลที่ถูกสร้างขึ้นมาในระยะนี้โดยทั่วไปแล้วถูกสร้างขึ้นในรูปของโครงสร้างมโนทัศน์(Conceptual framework of model)มโนทัศน์หรือกระบวนทัศน์ที่สำคัญที่ประกอบขึ้นเป็นทฤษฎีการพยาบาลต่างๆได้แก่มโนทัศน์เกี่ยวกับมนุษย์(man) สิ่งแวดล้อม(Environment)ภาวะสุขภาพ(Health)และการพยาบาล(Nursing)ดังนั้นทฤษฎีการพยาบาลจะช่วยบอกและอธิบายความสัมพันธ์ของ

มโนทัศน์ทั้ง4เพื่อแสดงให้เห็นสถานการณ์พยาบาลที่ประกอบขึ้นด้วยมนุษย์โดยทั่วไปในยามปกติและยามที่เจ็บป่วยที่ต้องการความช่วยเหลือทางด้านสุขภาพอนามัยและบอกถึงเป้าหมายของการช่วยเหลือบุคคลรวมทั้งวิธีการช่วยเหลือของพยาบาลเพื่อให้บุคคลสามารถดำรงศักยภาพของความเป็นบุคคลโดยสมบูรณ์และนั่นก็หมายถึงคุณค่าและบทบาทของพยาบาลที่เด่นชัดในสายตาของสังคมอันเป็นความภาคภูมิใจของวิชาชีพอย่างแท้จริง

4.ระยะปีค.ศ. 1981 -ปัจจุบัน

ในยุคนี้เป็นยุคของการพัฒนาและขยายทฤษฎีทางการพยาบาลอย่างต่อเนื่องเพื่อให้สามารถนำไปเป็นหลักในการปฏิบัติได้อย่างกว้างขวางโดยในระยะแรกเน้นที่การนำเอาทฤษฎีต่างๆที่ถูกสร้างขึ้นมาแล้วมาทดลองปฏิบัติและพิสูจน์ข้อเท็จจริงตามข้อสมมุติฐานที่แต่ละทฤษฎีบ่งบอกไว้และมีการเผยแพร่ผลการทดลองและทดสอบกันอย่างแพร่หลายทำให้มีการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับทฤษฎีการพยาบาลอย่างกว้างขวางไปในกลุ่มวิชาชีพทั่วโลกจนได้รับการยอมรับและมีการวิเคราะห์วิจารณ์ทฤษฎีที่ใช้ทั้งในการวิจัยและการศึกษารวมทั้งการบริหารการพยาบาลในระยะต่อมาได้มีความพยายามที่จะพัฒนาทฤษฎีขึ้นมาใหม่มีการพัฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาลให้มีความก้าวหน้าและเป็นตัวสนับสนุนการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับทฤษฎีทางการพยาบาลซึ่งเป็นไปอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกา

ตารางที่1.1แสดงพัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาล

ปีค. ศ. / ชื่อทฤษฎี/แนวคิด / เจ้าของทฤษฎี
1859- 1860 / Environmental Theory / Florence Nightingale
1952 / Interpersonal Relations in Nursing / HildegardPeplau
1955 / Principles and Practice of Nursing / Virginia Henderson
1960 / Patient – Centered Approaches to Nursing / FayeAbdellah
1961 / Nursing Process Theory / Ida Jean Orlando
1964 / Core , Care and Cure Theory / Lydia E. Hall
1970 / Science of Unitary Human Being / Martha E.Rogers
1971 / Self Care deficit Theory / Dorothea E.Orem
1971 / Theory of Goal Attainment / Imogene M. King
1974 / Roy’s Adaptation Theory / SisterCallistaRoy

ตารางที่1.1แสดงพัฒนาการของทฤษฎีการพยาบาล( ต่อ )

ปีค. ศ. / ชื่อทฤษฎี/แนวคิด / ผู้คิดทฤษฎี
1978 / Theoryof Transcultural Nursing / MadeleineLeininger
1978 / Watson’ s Science of Caring / Jean Watson
1980 / Behvioral System Model / Dorothy E. Johnson
1980 / System / BettyNeuman

ความสำคัญของทฤษฎีการพยาบาลต่อวิชาชีพ

ทฤษฎีการพยาบาลเป็นองค์ความรู้เฉพาะทางการพยาบาลที่พยาบาลวิชาชีพจะต้องทำความเข้าใจและสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติการพยาบาลได้เป็นอย่างดีความจำเป็นของทฤษฎีการพยาบาลต่อวิชาชีพมีผลมาจากความเจริญก้าวหน้าของวิทยาการทางการแพทย์และการสาธารณสุขตลอดจนการเปลี่ยนแปลงลักษณะของความต้องการบริการทางด้านสุขภาพอนามัยของผู้รับบริการจากความต้องการบริการด้านปริมาณเป็นความต้องการด้านคุณภาพมากขึ้นทำให้วิชาชีพการพยาบาลพยายามที่จะพัฒนาการปฏิบัติการพยาบาลให้มีคุณภาพตอบสนองความต้องการของผู้รับบริการมากขึ้นตามการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวด้วยการเปลี่ยนแปลงแนวทางปฏิบัติการพยาบาลซึ่งแต่เดิมนั้นส่วนใหญ่ยังยึดถือแนวความคิดทางด้านการรักษาเป็นแกนทำให้ลักษณะของการบริการขาดเอกภาพของวิชาชีพไป

ความพยายามที่จะเสริมสร้างเอกภาพและความเป็นวิชาชีพที่สมบูรณ์แบบทำให้เกิดการพัฒนาทฤษฎีการพยาบาลขึ้นทั้งนี้ทฤษฎีการพยาบาลจะช่วยให้วิชาชีพมีองค์ความรู้และเนื้อหาสาระที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของตนเองแสดงถึงการใช้ความสามารถทางสติปัญญาและการตัดสินใจที่ดีในการปฏิบัติงานและปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิภาพโดยมีความรับผิดชอบในวิชาชีพเป็นหลักดังนั้นจะเห็นได้ว่าทฤษฎีทางการพยาบาลมีความจำเป็นต่อวิชาชีพในประเด็นต่อไปนี้

1.ทฤษฎีการพยาบาลช่วยให้วิชาชีพเป็นวิทยาศาสตร์อย่างสมบูรณ์ซึ่งลักษณะการเป็นวิทยาศาสตร์นั้นต้องมีแนวความคิดแบบวิทยาศาสตร์มีความรู้เฉพาะที่ถูกสร้างขึ้นโดยวิถีทางวิทยาศาสตร์และมีการนำเอาความรู้หรือแนวความคิดดังกล่าวไปปฏิบัติทดสอบหรือพิสูจน์และสามารถประเมินผลการปฏิบัติได้

2.ทฤษฎีการพยาบาลช่วยให้การพยาบาลมุ่งที่การให้การพยาบาลคนทั้งคน(Holistic care)และมีเป้าหมายของการพยาบาลเด่นชัดยิ่งขึ้นมีผลทำให้การปฏิบัติการพยาบาลมีคุณภาพมากที่สุด

3.ทฤษฎีการพยาบาลช่วยกำหนดบทบาทของพยาบาลให้ชัดเจนขึ้นและช่วยให้พยาบาลทุกคนสามารถอธิบายสถานการณ์ที่เรียกว่าการพยาบาลเด่นชัดยิ่งขึ้นทำให้การปฏิบัติการพยาบาลมีคุณภาพมากที่สุด

4.ทฤษฎีการพยาบาลช่วยในการจัดระบบโครงสร้างการปฏิบัติการพยาบาลเชิงวิชาชีพการศึกษาและการวิจัย

5.ทฤษฎีการพยาบาลเพิ่มความเอกสิทธิ์ของวิชาชีพโดยการกำหนดขอบเขตของหน้าที่เป็นอิสระของวิชาชีพการพยาบาล

จากความสำคัญดังกล่าวข้างต้นพอที่จะกล่าวได้ว่าการพัฒนาและการสร้างทฤษฎีการพยาบาลนั้นถือเป็นเรื่องสำคัญเพราะการพัฒนาองค์ความรู้และการจัดระบบความรู้ทางการพยาบาลนั้นต้องการการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของวิชาชีพทำให้วิชาชีพมีความเป็นเหตุเป็นผลสามารถพิสูจน์ได้จริงและนำมาใช้เป็นหลักในการปฏิบัติการพยาบาลให้มีคุณภาพ

ทฤษฎีทางการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกล

(Nightingale’ s Theory)

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลเป็นทฤษฎีทางการพยาบาลที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นทฤษฎีแรกฟลอเรนซ์ไนติงเกล(ค.ศ. 1820 - 1910 )ได้รับการยอมรับว่าเป็นผู้ให้กำเนิดวิชาชีพพยาบาลซึ่งถึอว่าเป็นการพยาบาลแนวใหม่( modern nursing )ฟลอเรนซ์ไนติงเกลเริ่มชีวิตการเป็นพยาบาลที่ไคซ์เวิร์ธประเทศเยอรมันนีในปีค.ศ. 1851มีประสบการณ์ดูแลผู้ป่วยและทหารบาดเจ็บในสงครามไครเมียซึ่งไนติงเกลได้มีบทบาทในการดูแลผู้ป่วยโดยการจัดการในเรื่องความสะอาดใช้ผ้าพันแผลที่สะอาดดูแลเตียงให้สะอาดและอาหารที่สดทำให้สุขภาพทหารดีขึ้นจากประสบการณ์นี้ทำให้มีอิทธิพลต่อปรัชญาการพยาบาลที่ไนติงเกลบอกไว้ในหนังสือNote on nursing : What It Is and What It Is Notที่พิมพ์ขึ้นในปีค.ศ. 1859และมีอิทธิพลต่อการปฏิบัติการพยาบาลทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลเป็นทฤษฎีที่มีจุดเน้นหลักเกี่ยวกับความต้องการเพื่อความปลอดภัยและการป้องกันสิ่งแวดล้อม

กระบวนทัศน์หลักเกี่ยวกับทฤษฎี

บุคคลไนติงเกลไม่ได้อธิบายบุคคลไว้เฉพาะแต่จะอธิบายบุคคลในความสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมและผลของส่งแวดล้อมที่มีต่อบุคคลดังนั้นบุคคลจึงเป็นผู้รับบริการและประกอบไปด้วยมิติทางชีวะจิตและสังคมเป็นผู้มีศักยภาพหรือมีพลังในตนเองที่จะฟื้นหายจากโรคหรือซ่อมแซมสุขภาพเมื่อเกิดการเจ็บป่วยและสามารถฟื้นคืนสภาพได้ดีถ้ามีสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัย

สุขภาพตามข้อเขียนของไนติงเกลสุขภาพจะผูกพันอยู่กับสิ่งแวดล้อมซึ่งสุขภาพหมายถึงการปราศจากโรคและการใช้พลังอำนาจของบุคคลในการใช้ธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุดส่วนการเกิดโรคหรือการเจ็บป่วยไนติงเกลมองว่าเป็นกระบวนการซ่อมแซมที่ร่างกายพยายามที่จะสร้างความสมดุล

สิ่งแวดล้อมเป็นมโนทัศน์ที่เป็นหัวใจสำคัญของทฤษฎีเพราะไนติงเกลกล่าวถึงสิ่งแวดล้อมไว้ค่อนข้างชัดเจนโดยสิ่งแวดล้อมประกอบด้วยปัจจัยภายนอกทั้งหมดที่มีอิทธิพลต่อชีวิตและพัฒนาการได้แก่การระบายอากาศแสงสว่างที่เพียงพอความสะอาดความอบอุ่นการควบคุมเสียงการกำจัดขยะมูลฝอยและกลิ่นต่างๆอาหารและน้ำที่สะอาดรวมถึงปฏิสัมพันธ์ระหว่างพยาบาลกับผู้ป่วยทั้งด้วยคำพูดและภาษากาย

การพยาบาลเป็นการจัดสิ่งเอื้ออำนวยให้เกิดกระบวนการหายด้วยสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สุดด้วยความเชื่อที่ว่าสิ่งแวดล้อมย่อมมีอิทธิพลต่อสุขภาพและการพยาบาลมุ่งเน้นที่บุคคลต้องการมีกระบวนการซ่อมแซมของร่างกายการปฏิบัติต่อผู้ป่วยจะเริ่มด้วยการสังเกตบุคคลและสิ่งแวดล้อมเพื่อการประเมินและการจัดกิจกรรมการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลได้รับการยอมรับว่าเป็นทฤษฎีการพยาบาลทฤษฎีแรกถึงแม้ว่าความหมายของกระบวนทัศน์หลัก (Metaparadigm)ทั้ง4ด้านยังไม่ค่อยชัดเจนนักแต่ในงานเขียนของไนติงเกลก็ได้สะท้อนให้เห็นว่าในยุคนั้นได้มีพัฒนาการทางการแพทย์และเทคโนโลยีและสามารถนำมาเป็นพื้นฐานของทฤษฎีทางการพยาบาลในระยะต่อมาซึ่งจะเห็นได้จากจุดเน้นทางด้านสิ่งแวดล้อมที่มีความเชื่อว่าสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อสุขภาพและพัฒนาการของมนุษย์ดังนั้นการพยาบาลจึงเน้นการจัดสิ่งแวดล้อมดังต่อไปนี้

1.การระบายอากาศ(Ventilation)เป็นการจัดสิ่งแวดล้อมให้มีสภาพถ่ายเทอากาศได้ดีผู้ป่วยได้รับอากาศที่บริสุทธิ์เพราะอากาศที่บริสุทธิ์เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิตมนุษย์กิจกรรมที่ทำได้แก่การเปิดหน้าต่างการจัดให้มีช่องระบายอากาศสิ่งของภายในห้องสะอาดปราศจากฝุ่น

2.การรักษาอุณหภูมิ (Temperature)การรักษาอุณหภูมิให้มีความพอเหมาะเป็นสิ่งจำเป็นก่อให้เกิดความสุขสบายของผู้ป่วยบุคคลจะอยู่ในห้องที่มีอุณหภูมิพอเหมาะดังนั้นการดูแลผู้ป่วยไม่ให้ร้อนหรือหนาวจนเกินไปจึงเป็นสิ่งจำเป็นกิจกรรมที่ทำได้แก่การใช้ความร้อนการระบายอากาศที่พอเหมาะการใช้เสื้อผ้าที่เหมาะสมการใช้เครื่องปรับอากาศพัดลม

3.การควบคุมเสียง(Noise)เสียงเป็นสิ่งที่ต้องตระหนักสำหรับผู้ป่วยเพราะเสียงที่ไม่พึงประสงค์เช่นเสียงดังเกินไปเสียงที่มีความต่อเนื่องตลอดเวลาจะมีผลทำให้รบกวนการพักผ่อนของผู้ป่วยได้กิจกรรมที่ทำได้แก่ไม่ควรพูดคุยหรือเดินเสียงดังทำกิจกรรมต่างๆไม่ดังเกินไปการใส่เสื้อผ้าหรือเครื่องประดับที่ก่อให้เกิดเสียง

4.แสงสว่าง(Light)แสงจากดวงอาทิตย์เป็นสิ่งจำเป็นและเป็นสิ่งที่ผู้ป่วยต้องการแต่แสงจากไฟฟ้าก็จำเป็นในการทำกิจกรรมและอาจมีผลต่อจิตใจเช่นสภาพห้องที่มีความสว่างไม่เพียงพออาจก่อให้เกิดบรรยายกาศอึมครึมเศร้าห้องที่มีแสงสว่างพอเหมาะทั้งในเวลากลางวันและกลางคืนจะช่วยทั้งการใช้สายตาความสบายใจกิจกรรมที่ทำได้แก่การเปิดหน้าต่างหรือผ้าม่านให้แสงสว่างจากดวงอาทิตย์ส่องผ่านเข้ามาได้การปรับแสงไฟในห้องเวลากลางวันหรือกลางคืนการใช้สีของผนังห้อง

5.การกำจัดกลิ่น(Odor)การจัดการกลิ่นต่างๆในตัวผู้ป่วยสิ่งแวดล้อมและของใช้ต่างๆที่ต้องได้รับการทำความสะอาดไม่ให้มีกลิ่นเหม็นอับโดยกิจกรรมที่ทำได้แก่การดูแลความสะอาดร่างกายของผู้ป่วยการใช้เสื้อผ้าที่สะอาดไม่เหม็นอับอุปกรณ์ข้าวของเครื่องใช้ได้รับการทำความสะอาดอยู่เสมอห้องได้รับการระบายอากาศที่นอนผ้าห่มวักทำความสะอาดนอกจากนี้กลิ่นที่เกิดจากพยาบาลเช่นกลิ่นตัวกลิ่นเสื้อผ้าหรือกลิ่นน้ำหอมที่ไม่ควรฉุนจนเกินไป

6.สุขลักษณะที่อยู่อาศัย (health ofHousees)ไนติงเกลกล่าวถึงว่าสุขลักษณะที่อยู่อาศัยเป็นสิ่งจำเป็นที่มีผลต่อสุขภาพซึ่งรวมถึงการจัดให้มีอากาศบริสุทธ์น้ำสะอาดการระบายสิ่งสกปรกหรือของเสียการรักษาความสะอาดภายในบ้านและนอกบ้านแสงสว่างเป็นต้น

ไนติงเกลเน้นความสะอาดของบ้านเรือนและสิ่งแวดล้อมที่ทุกคนต้องดูแล

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลกับกระบวนการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยได้โดยการประยุกต์ใช้ตามแนวคิดกระบวนการพยาบาลที่สามารถใช้ได้ตั้งแต่ขั้นประเมินสภาพโดยการนำแนวคิดเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและบุคคลมาประเมินจะทำให้เห็นความต้องการของผู้ป่วยได้ตามขั้นตอนต่อไปนี้

1.การประเมินสุขภาพอนามัยของบุคคลสังเกตสิ่งแวดล้อมของผู้ป่วยทั้งด้านกายภาพจิตใจสังคมและสืบค้นหาความสัมพันธ์หรือผลกระทบของสิ่งแวดล้อมที่มีต่อสุขภาพความเจ็บป่วยของบุคคลนอกจากนี้ต้องสืบค้นความสามารถของบุคคลที่อยู่ตามธรรมชาติของเขาเองความตั้งใจสนใจในการจัดการกับความเจ็บป่วยของตนการสังเกตเช่นท่านอนของผู้ป่วยเป็นอย่างไรเตียงอยู่ไกลหน้าต่างเกินไปหรือไม่สามารถเคลื่อนไหวหรือพูดคุยกับผู้ป่วยเตียงใกล้เคียงได้หรือไม่

2.การวินิจฉัยทางการพยาบาลวิเคราะห์ข้อมูลขั้นนี้ถึงแม้ว่าจะไม่ได้มีลักษณะชัดเจนแต่ไนติงเกลได้กล่าวว่าการสังเกตสิ่งแวดล้อมและบุคคลจะทำให้สามารถมองเห็นกิจกรรมการพยาบาลได้นั้นเพราะสามารถมองเห็นความต้องการของผู้ป่วยเช่น

-ความไม่สุขสบายจากอากาศอบอ้าว

-ความเจ็บปวดของบาดแผลจากการอักเสบ

-ความรู้สึกเบื่อหน่ายในชีวิตเนื่องจากไม่มีกิจกรรมในหอผู้ป่วยหรือช่วยตัวเองไม่ได้

-การพักผ่อนไม่เพียงพอเนื่องจากมีเสียงรบกวนตลอดวัน

-วิตกกังวลสูงเนื่องจากไม่มีสัมพันธภาพที่ดีกับพยาบาลหรือผู้ป่วยอื่น

3.การวางแผนการพยาบาลจุดมุ่งหมายหลักในการจัดการกับสิ่งแวดล้อมทั้งทางกายภาพจิตใจและสังคมเพื่อให้ผู้ป่วยได้อยู่ในสภาพที่กระบวนการชีวิตตามธรรมชาติเกิดขึ้นซึ่งจะช่วยบรรเทาทุกข์และหายจากโรคกิจกรรมการพยาบาลจะรวมถึงการร่วมมือกับแพทย์ในการปฏิบัติตามกระบวนการรักษาโรค

4.การปฏิบัติการพยาบาลเป็นการจัดการกับสิ่งแวดล้อมและร่วมมือกับแพทย์เพื่อส่งเสริมศักยภาพของผู้ป่วยที่มีอยู่เริ่มด้วยการให้ความช่วยเหลือจัดสภาพแวดล้อมและให้ผู้ป่วยช่วยเหลือจัดสภาพที่เหมาะสมกับตัวเองต่อไป

5.การประเมินผลการพยาบาลจะเป็นการประเมินสภาพการณ์ที่เป็นจริงทั้งในด้านผู้ป่วยสภาพแวดล้อมและการพยาบาลและปรับกิจกรรมให้เหมาะสมสอดคล้องกับสภาพการณ์ที่เป็นธรรมชาตินั้น

สรุป

ทฤษฎีการพยาบาลของไนติงเกลเน้นสิ่งแวดล้อมของผู้ป่วยเป็นสำคัญการพยาบาลจะเป็นการจัดสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สุดให้กับผู้ป่วยเพื่อให้ธรรมชาติได้มีส่วนช่วยให้ผู้ป่วยหายเร็วขึ้นโดยนำองค์ประกอบของสิ่งแวดล้อมซึ่งประกอบด้วยสิ่งแวดล้อมทางด้านร่างกายด้านจิตใจและสิ่งแวดล้อมด้านสังคมมาประยุกต์ใช้ตามแนวคิดทฤษฎีของไนติงเกลโดยอาศัยกระบวนการพยาบาลเน้นการวิเคราะห์สิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อภาวะสุขภาพของผู้ป่วยกิจกรรมการพยาบาลจะเป็นการปรับสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อสุขภาพของผู้ป่วยแม้ว่าทฤษฎีนี้จะถือกำเนิดมาตั้งแต่กลางศตวรรษที่18แล้วก็ตามแต่ยังคงใช้ได้ดีในปัจจุบันทั้งการพยาบาลในคลินิกและการพยาบาลในชุมชนอีกทั้งยังเป็นรากฐานในการพัฒนาทฤษฎีการพยาบาลในปัจจุบันอีกด้วย

ทฤษฎีการปรับตัวของรอย

(Roy s Adaptation Theory )

ทฤษฎีการปรับตัว( Adaptation theory )ได้พัฒนาขึ้นโดยคอลลิสต้ารอย (SisterCallista Roy) ตั้งแต่ปีค.ศ. 1964 รอยสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีจากมหาวิทยาลัยเม้าเซ็นต์แมรี่รัฐลอสแองเจลิสประเทศสหรัฐอเมริกาและสำเร็จปริญญาโททางการพยาบาลกุมารเวชศาสตร์จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนียในปีค.ศ.1966และศึกษาต่อด้านสังคมศาสตร์จนจบปริญญาโทและปริญญาเอกในปีค.ศ.1975และ1977ตามลำดับรอยพัฒนาแนวคิดโดยมีแรงบันดาลใจจาก

โดโรธีอีจอนห์สัน (Dorothy E. Johnson)ขณะศึกษาระดับปริญญาโททางการพยาบาลร่วมกับความสนใจในพฤติกรรมการปรับตัวของเด็กในการปฏิบัติงานและยังมีพื้นฐานแนวคิดจากทฤษฎีการปรับตัวของเฮลสัน (Helson ’s Adaptation level theory) ที่กล่าวถึงการปรับตัวของบุคคลเกิดจากการปฏิสัมพันธ์ของสิ่งเร้าและระดับการปรับตัวของบุคคลนอกจากนี้ยังมีพื้นฐานแนวคิดจากทฤษฎีระบบของเบอร์ทแลชฟี่ (VonBertalanfty ’ s General System Theory, 1968)และทฤษฎีทางด้านปรัชญาผลงานของรอยได้รับการเผยแพร่ในครั้งแรกปีค.ศ.1970และได้พัฒนาทฤษฎีพร้อมเผยแพร่ต่อมาในปีค.ศ. 1971, 1973, 1974, 1976, 1980 , 1991และ1999ตามลำดับ

กระบวนทัศน์หลักเกี่ยวกับทฤษฎี

กระบวนทัศน์ทางการพยาบาลเกี่ยวกับคนสุขภาพสิ่งแวดล้อมและการพยาบาลตามแนวคิดของรอยมีดังนี้

บุคคลตามแนวคิดของรอยหมายถึงคนหรือมนุษย์ที่เป็นผู้รับบริการเป็นสิ่งมีชีวิตที่ประกอบด้วยชีวะจิตสังคม ( Biopsychosocial )และมีระบบการปรับตัวเป็นองค์รวมมีลักษณะเป็นระบบเปิดที่มีปฎิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมและมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาการปรับตัวของบุคคลกระทำเพื่อรักษาภาวะสมดุลของระบบ

ภาวะสุขภาพตามแนวคิดของรอยหมายถึงสภาวะและกระบวนการที่ทำให้บุคคลมีความมั่นคงสมบูรณ์ภาวะสุขภาพเป็นผลจากการมีปฎิสัมพันธ์ของบุคคลกับสิ่งแวดล้อมดังนั้นการมีสุขภาพดีหมายถึงการที่บุคคลมีการปรับตัวได้ดีส่วนการเจ็บป่วยจึงเป็นผลจากการปรับตัวไม่ดีซึ่งการที่บุคคลจะมีการปรับตัวได้ดีหรือไม่ดีนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัย2ประการคือระดับความรุนแรงของสิ่งเร้ากับระดับความสามารถในการปรับตัวของบุคคล

สิ่งแวดล้อมหมายถึงทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวบุคคลทั้งภายในและภายนอกมีผลกระทบต่อพัฒนาการและพฤติกรรมของบุคคลซึ่งรอยได้เรียกสิ่งแวดล้อมว่าเป็นสิ่งเร้ามีทั้งหมด 3ประเภทคือสิ่งเร้าตรงสิ่งเร้าร่วมสิ่งเร้าแฝง

การพยาบาลเป็นการช่วยเหลือที่ให้กับบุคคลกลุ่มบุคคลครอบครัวชุมชนและการพยาบาลมีเป้าหมายส่งเสริมให้มีการปรับตัวที่เหมาะสมของบุคคลและการจัดการสิ่งแวดล้อมที่เป็นสาเหตุเพื่อบรรลุซึ่งการมีภาวะสุขภาพและคุณภาพชีวิต

มโนทัศน์หลักในทฤษฎีการปรับตัวของรอย

1.บุคคลเป็นระบบการปรับตัว(Human as Adaptive System)

บุคคลเป็นระบบเปิดมีหน่วยย่อยทำงานประสานกันอย่างเป็นระบบทำให้สามารถปรับตัวได้ดีเมื่อมีการปฎิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมในการปรับตัวของบุคคลมีกระบวนการทำงานที่ประกอบด้วย

1.สิ่งนำเข้า (Input)เป็นขั้นตอนแรกของระบบซึ่งในขั้นตอนนี้สิ่งนำเข้าคือสิ่ง

เร้าจากสิ่งแวดล้อมหรือจากตัวบุคคลและระดับการปรับตัวของบุคคล (Adaptive Level)อาจจะมีระดับยากหรือง่ายขึ้นอยู่กับสิ่งเร้าที่ผ่านเข้ามา

2.กระบวนการ(Process)เป็นกลไกที่ภายในตัวบุคคลที่มีการทำงานเป็นระบบ

และให้ผลลัพท์ออกมาซึ่งกระบวนการในที่นี้หมายถึงกลไกควบคุมหรือกลไกการเผชิญ

( Coping Mechanism )ที่ประกอบด้วยกลไลย่อย 2กลไก

2.1กลไกการควบคุม( Regulator Mechanism )เป็นกลไกการควบคุมที่

เกิดขึ้นในระบบตามธรรมชาตินั่นคือกลไกการปรับตัวพื้นฐานของบุคคลซึ่งเกิดจากการทำงานประสานกันระหว่างกระบวนการทางระบบประสาทของร่างกายและฮอร์โมนที่เกิดขึ้นโดยอัตโนมัติเมื่อสิ่งแวดล้อมมากระทบก็จะมีการตอบสนองอัตโนมัติและมีกระบวนการทำงานภายในที่ต้องอาศัยการประสานกันทั้งทางเคมีทางระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อเกิดการตอบสนองทางสรีระและจะส่งออกมาเป็นพฤติกรรมที่ปรากฏและส่งผลกระทบบางส่วนไปยังศูนย์การรับรู้

2.2กลไกการรับรู้ (Cognator mechanism )เป็นกลไกที่เกิดจากการเรียนรู้นั่นคือการทำงานของจิตและอารมณ์ 4กระบวนการได้แก่การรับรู้การเรียนรู้การตัดสินใจและการแก้ปัญหาซึ่งจะช่วยให้บุคคลเลือกหรือจดจำสิ่งต่างๆรวมทั้งมีการหยั่งรู้และมีการตัดสินใจในเรื่องนั้นๆก่อให้เกิดการตอบสนองด้านอัตมโนทัศน์ด้านบทบาทหน้าที่และด้านการพึ่งพาระหว่างกันทั้งนี้ต้องอาศัยการทำงานของสมองในด้านการรับรู้การรับส่งข้อมูลการเรียนรู้จากประสบการณ์ในอดีตการตัดสินใจและการควบคุมอารมณ์

กลไกการควบคุมและกลไกการรับรู้จะทำงานควบคู่กันทำให้บุคคลแสดงพฤติกรรมการปรับตัวทั้งหมดออกมา 4ด้านคือด้านร่างกายด้านอัตมโนทัศน์ด้านบทบาทหน้าที่และการพึ่งพาระหว่างกันการปรับตัวที่ดีจะทำให้บุคคลเกิดความมั่นคงในการมีชีวิตรอด (survival)การเจริญเติบโตการสืบพันธุ์ซึ่งการปรับตัวทั้ง 4ด้านมีเป้าหมายเพื่อให้บุคคลมีความมั่นคงทางด้านร่างกายจิตใจและสังคม

3.สิ่งนำออกหรือผลลัพธ์ (Output)เป็นผลของการปรับตัวของบุคคลที่จะสังเกตได้จากพฤติกรรมการปรับตัวทั้ง4ด้านการปรับตัวที่แสดงออกอาจเป็นการปรับตัวที่ดีหรือมีปัญหาได้การปรับตัวที่ดีจะทำให้สามารถบรรลุเป้าหมายของการดำรงชีวิตและพัฒนาการซึ่งในระบบเมื่อมีผลลัพธ์ออกมาแล้วจะสามารถนำผลย้อนกลับ (feedback)เข้าสู่ระบบใหม่ได้ดังแผนภูมิที่ 1.2

สิ่งนำเข้ากระบวนการควบคุมผลลัพธ์

ระบบการปรับตัวของบุคคล

2.พฤติกรรมการปรับตัว ( Adaptive mode )เป็นพฤติกรรมเพื่อบอกผลลัพธ์ของการปรับตัวของบุคคลมี 4ด้านดังนี้

2.1การปรับตัวด้านร่างกาย( Physiological Mode )เป็นวิธีการตอบสนองด้านร่างกายต่อสิ่งเร้าโดยสะท้อนให้เห็นการทำงานระดับเซลล์และเนื้อเยื่อต่างๆการปรับตัวด้านสรีระเป็นการตอบสนองที่เกี่ยวข้องกับความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ได้แก่ออกซิเจนอาหารการขับถ่ายการมีกิจกรรมและการพักผ่อนการป้องกันและเกี่ยวข้องกับกระบวนการที่ถือว่าเป็นตัวประสานและควบคุม 4กระบวนการคือการรับความรู้สึกน้ำและอิเลคโตรลัยท์การทำงานของระบบประสาทและการทำงานของระบบต่อมไร้ท่อดังแสดงในตารางที่1.2

ตารางที่1.2พฤติกรรมการปรับตัวด้านสรีระ

การปรับตัวด้านสรีระ / พฤติกรรมการปรับตัว / พฤติกรรมการปรับตัวที่เป็นปัญหา
1.ออกซิเจน / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงกระบวนการแลกเปลี่ยนก๊าซของร่างกายเพื่อร่างกายได้รับออกซิเจนเพียงพอ / การหายใจผิดปกติ
การแลกเปลี่ยนกาซบกพร่อง
การกำซาบเนื้อเยื่อบกพร่อง
ภาวะช็อค
2.โภชนาการ / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงการที่บุคคลได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างเพียงพอกับความต้องการของร่างกายที่แสดงถึงการคงสภาพการมีพัฒนาการและการเจริญเติบโต / ภาวะขาดสารอาหาร
ภาวะสารอาหารเกิน
3.การขับถ่าย / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงกระบวนการของร่างกายในการขับถ่ายของเสียของร่างกายเพื่อให้เกิดความสมดุลการขับของเสียทั้งทางไตผิวหนังปอดและลำไส้ / ท้องเดินหรือท้องผูก
ถ่ายปัสสาวะไม่ออก
ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่ได้
4.กิจกรรมและการพักผ่อน / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงกระบวนการที่ร่างกายควบคุมและคงสมดุลของการทำกิจกรรมและการพักผ่อนของร่างกายรวมทั้งการทำหน้าที่ของระบบกล้ามเนื้อและกระดูกและการผ่อน
คลายสันทนาการต่างๆ / การเคลื่อนไหวบกพร่อง
มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว
แบบแผนการนอนเปลี่ยนแปลง
นอนไม่เพียงพอ
5.การป้องกัน / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงกระบวนการปกป้องร่างกายจากอันตรายหรือผลกระทบที่จะได้รับจากสิ่งแวดล้อมโดยการทำหน้าที่ของกลไกทางเคมีการป้องกันของเซลผิวหนังและระบบภูมิคุ้มกัน / ผิวหนังและเนื้อเยื่อขาดความแข็งแรง
ระบบภูมิคุ้มกันไม่มีประสิทธิภาพ
กระบวนการหายของเนื้อเยื่อไม่มีประสิทธิภาพ

ตารางที่1.2พฤติกรรมการปรับตัวด้านสรีระ ( ต่อ )

การปรับตัวด้านสรีระ / พฤติกรรมการปรับตัว / พฤติกรรมการปรับตัวที่เป็นปัญหา
6.การรับความรู้สึก / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงระบบความรู้สึกการรับรู้และการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นผสมผสานกันซึ่งได้แก่การได้ยินการรับความรู้สึกการได้กลิ่นการมองเห็นรวมถึงการควบคุมอุณหภูมิ / สูญเสียการได้ยิน
การได้ยินบกพร่อง
การรับรสบกพร่อง
การรับกลิ่นบกพร่อง
การติดต่อสื่อสารบกพร่อง
การรับความรู้สึกบกพร่อง
อุณหภูมิร่างกายสูงหรือต่ำ
7. น้ำและอิเลคโตรลัยท์ / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงระบบคงสมดุลของน้ำและเกลือแร่ในร่างกายทุกชนิดและรวมถึงสมดุลของกรดด่าง / ภาวะขาดน้ำ /น้ำเกิน /บวม
ภาวะโซเดียมโปตัสเซียมแคลเซียมสูง/ต่ำ
ภาวะเสียสมดุลกรดด่าง
8.การทำหน้าที่ของระบบประสาท / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงการทำงานของระบบประสาททั้งที่เป็นระบบประสาทส่วนกลางระบบประสาทส่วนปลายและระบบประสาทอัตโนมัติ / ระดับการรับรู้สติลดลง
กระบวนการคิดรู้บกพร่อง
อารมณ์แปรปรวน /พฤติกรรมเปลี่ยนไม่คงที่
อัมพาต
9.การทำงานของระบบต่อมไร้ท่อ / เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงการทำงานของระบบต่อมไร้ท่อการหลั่งฮอร์โมน / การควบคุมฮอร์โมนบกพร่อง
การเจริญเติบโตพัฒนาการทางเพศช้า

2.2การปรับตัวด้านอัตมโนทัศน์ ( Self - concept Mode )เป็นการปรับตัวเพื่อให้ได้มาซึ่งความมั่นคงทางด้านจิตใจอัตมโนทัศน์เป็นความเชื่อและความรู้สึกที่บุคคลมีต่อตนเองในระยะเวลาใดเวลาหนึ่งในเรื่องเกี่ยวกับด้านรูปร่างหน้าตาความสามารถหรือความเชื่อซึ่ง

อัตมโนทัศน์มิได้มีแต่กำเนิดแต่เป็นผลจากการที่บุคคลมีปฏิสัมพันธ์กับสังคมหรือสิ่งแวดล้อมตั้งแต่เกิดดังนั้นอัตมโนทัศน์จึงเกิดจากการเรียนรู้และมีพัฒนาการอย่างต่อเนื่องและสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตามบทบาทเวลาและสถานการณ์การปรับตัวด้านอัตมโนทัศน์ประกอบด้วย 2ส่วนคือ

2.2.1อัตมโนทัศน์ด้านร่างกาย ( Physical self )เป็นความรู้สึกและการรับรู้ของบุคคลที่มีต่อสภาพด้านร่างกายและสมรรถภาพในการทำหน้าที่ของอวัยวะต่างๆของตนเองเช่นขนาดรูปร่างหน้าตาท่าทางความสวยงามสมรรถภาพในการทำหน้าที่ของอวัยวะต่างๆเมื่อใดที่บุคคลรับรู้หรือรู้สึกว่าสภาพร่างกายและสมรรถภาพของตนเองบกพร่องหรือเปลี่ยนแปลงและไม่สามารถยอมรับได้จะนำมาซึ่งความสูญเสียกังวลได้อัตมโนทัศน์ด้านร่างกายแบ่งได้2ด้านดังนี้

2.2.1.1ด้านรับรู้ความรู้สึกด้านร่างกาย (Body sensation)เป็นความรู้สึกเกี่ยวกับสภาวะและสมรรถภาพของร่างกายเช่นความรู้สึกเหนื่อยอ่อนเพลีย

2.2.1.2ด้านภาพลักษณ์ของตนเอง (Body image)เป็นความรู้สึกที่มีต่อขนาดรูปร่างหน้าตาท่าทางของตนเองเช่นคิดว่าเป็นคนสวยเป็นคนผิวดีร่างกายสมส่วน

2.2.2อัตมโนทัศน์ส่วนบุคคล ( Personal self )เป็นความคิดความเชื่อความรู้สึกถึงคุณค่าของตนเองหรืออุมคติความคาดหวังในชีวิตซึ่งประกอบด้วย

2.2.2.1อัตมโนทัศน์ด้านความมั่นคงในตนเอง ( Self - consistency )เป็นการรับรู้ต่อตนเองตามความรู้สึกเกี่ยวกับความพยายามในการดำรงไว้ซึ่งความมั่นคงหรือความปลอดภัยถ้าหากมีการปรับตัวไม่ได้บุคคลจะแสดงออกในพฤติกรรมเช่นความวิตกกังวลไม่สบายใจเจ็บปวดทางด้านจิตใจ

2.2.2.2อัตมโนทัศน์ด้านความคาดหวัง ( Self – ideal / expectancy)เป็นการรับรู้ตนเองในเรื่องเกี่ยวกับความนึกคิดและความคาดหวังของบุคคลที่ปรารถนาจะเป็นว่าตนเองจะเป็นอะไรหรือทำอย่างไรตลอดจนความคาดหวังของบุคคลอื่นที่มีต่อตนเองถ้าเกิดปัญหาบุคคลจะแสดงพฤติกรรมสะท้อนถึงความรู้สึกหมดหวังท้อแท้เบื่อหน่ายชีวิตหมดกำลังใจรู้สึกขาดอำนาจในการควบคุมสถานการณ์

2.2.2.3อัตมโนทัศน์ด้านศีลธรรมจรรยา ( Moral ethical self )เป็นความรู้สึกนึกคิดที่มีต่อตนเองเกี่ยวกับศีลธรรมจรรยากฏเกณฑ์ค่านิยมทางสังคมขนบธรรมเนียมประเพณีถ้ามีความบกพร่องก็จะแสดงออกในรูปของรู้สึกผิดตำหนิตนเองหรือโทษตนเอง

2.3การปรับตัวด้านบทบาทหน้าที่( Role function mode )การปรับตัวด้านนี้เป็นการตอบสนองด้านสังคมของบุคคลเพื่อให้เกิดความมั่นคงทางสังคมบุคคลมีบทบาทในสังคมแตกต่างกันออกไปและในบุคคลเดียวอาจต้องมีหลายบทซึ่งการปรับตัวด้านบทบาทมี 3ด้าน

2.3.1บทบาทปฐมภูมิ ( Primary role )เป็นบทบาทที่มีติดตัวเกิดจากพัฒนาการช่วงชีวิตบทบาทนี้เป็นตัวกำหนดพฤติกรรมที่เหมาะสมของบุคคลตลอดช่วงระยะเวลาที่บุคคลเจริญเติบโตเช่นบทบาทวัยรุ่นบทบาทของลูกการกำหนดบทบาทเช่นนี้ช่วยในการคาดคะเนว่าแต่ละเพศและวัยนั้นบุคคลควรมีพฤติกรรมอย่างไร

2.3.2บทบาททุติยภูมิ ( Secondary role)เป็นบทบาทที่เกิดจากพัฒนาการทางด้านสังคมการเรียนรู้ขึ้นอยู่กับงานที่ทำซึ่งบทบาททุติยภูมิอาจมีหลายบทบาทเช่นหญิงไทยอายุ 50ปีทำงานพยาบาลต้องทำหน้าที่เป็นหัวหน้างานการพยาบาลด้วย

2.3.3บทบาทตติยภูมิ ( Tertiary role )เป็นบทบาทชั่วคราวที่บุคคลมีอิสระที่จะเลือกเพื่อส่งเสริมให้บรรลุซึ่งเป้าหมายบางอย่างของชีวิตเช่นบทบาทของสมาชิกสมาคม

ในการปรับตัวด้านบทบาทหน้าที่บุคคลจะแสดงออกทางพฤติกรรมและทางใจเป็นการแสดงออกถึงความรู้สึกทัศนคติและความชอบไม่ชอบที่บุคคลมีต่อบทบาทของตนถ้าไม่สามารถปรับตัวได้ก็จะเกิดความบกพร่องในการแสดงบทบาทหน้าที่ได้ใน 4ลักษณะ

1.ไม่ประสบผลสำเร็จในบทบาทใหม่ที่บุคคลได้รับ(Ineffective role transition)เป็นพฤติกรรมที่มีการแสดงถึงความรู้สึกที่ไม่สามารถทำหน้าที่ตามบทบาทของตนเองได้บทบาทการปรับตัวนี้ส่วนใหญ่เป็นผลจากการขาดความรู้การฝึกปฏิบัติและเป็นแบบอย่างเช่นมีความพึงพอใจเต็มใจเป็นพยาบาลแต่การแสดงบทบาทหน้าที่พยาบาลไม่สมบูรณ์หรือบทบาทแม่ที่มีลูกคนแรกแต่ไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่มารดาได้อย่างเหมาะสม

2.การแสดงบทบาทไม่ตรงกับความรู้สึกที่แท้จริง(Role distance)เป็นภาวะ

ที่บุคคลแสดงบทบาททั้งทางด้านกายและใจแต่ไม่ตรงกับความรู้สึกที่แท้จริงเช่นการหัวเราะรื่นเริงในขณะที่ร่างกายเจ็บป่วยและมีความกังวลถ้ามีพฤติกรรมนี้บ่อยครั้งจนกลายเป็นนิสัยจะทำให้เป็นคนไม่เข้าใจตนเองหรือเก็บกด

3.ความขัดแย้งในบทบาท(Role conflict)เป็นภาวะที่บุคคลไม่สามารถแสดง

บทบาทของตนเองได้อย่างเต็มที่ตามที่ควรจะเป็นเช่นมารดาที่มีความเจ็บป่วยแล้วทำให้ไม่สามารถแสดงบทบาทในการเลี้ยงดูบุตรได้เต็มที่ทำให้เกิดความรู้สึกผิดสับสน

4.ความล้มเหลวในการแสดงบทบาท(Role failure)เป็นภาวะที่ไม่สามารถ

ปฏิบัติกิจกรรมได้ตามบทบาทหน้าที่ที่ควรจะทำเช่นบิดาไม่สามารถทำหน้าที่หัวหน้าครอบครัวหารายได้ให้ครอบครัวได้เพราะมีความพิการ

2.4การปรับตัวด้านการพึ่งพาระหว่างกัน( Interdependence )เป็นการตอบสนองความต้องการของบุคคลที่มีความต้องการสร้างสัมพันธภาพระหว่างบุคคลการให้ความรักการได้รับความรักความห่วงใยจากบุคคลอื่นการให้ความเคารพและเห็นคุณค่าของบุคคลอื่นรวมทั้งการยอมรับและมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อความรักการปรับตัวด้านการพึ่งพาระหว่างกันก่อให้เกิดความรู้สึกปลอดภัยและอิ่มเอมใจการปรับตัวด้านการพึ่งพาประกอบด้วยสัมพันธภาพ 2แบบคือ

1.สัมพันธภาพกับบุคคลใกล้ชิด( Significant others )เป็นบุคคลมีความสำคัญต่อตนเองมากที่สุดเช่นบิดามารดาสามี

2.สัมพันธภาพกับระบบสนับสนุน ( Supportive system )เป็นบุคคลอื่นๆที่เกี่ยวข้องและพึ่งพาซึ่งกันและกันเช่นญาติพี่น้องหัวหน้างาน

ความต้องการพื้นฐานของการปรับตัวด้านนี้คือการได้รับความรักอย่างเพียงพอก่อให้เกิดความมั่นคงในความสัมพันธ์ถ้าการปรับตัวนี้เป็นปัญหาจะทำให้เกิดความกังวลเกิดความรู้สึกเปล่าเปลี่ยวอ้างว้าง

3.สิ่งเร้า( Stimuli )

สิ่งเร้า (stimuli)รอยให้ความหมายของสิ่งเร้าว่าเป็นทุกสถานการณ์หรือทุกภาวะการณ์ที่อยู่รอบตัวบุคคลและมีอิทธิพลต่อพัฒนาการและพฤติกรรมของบุคคล( Roy, 1984 : 22 )สิ่งเร้าเป็นทั้งภายในและภายนอกซึ่งกระตุ้นให้บุคคลมีการปรับตัวรอยใช้แนวคิดของเฮลสัน(Helson, 1964)แบ่งสิ่งเร้าออกเป็น3กลุ่มคือ

1.สิ่งเร้าตรง(Focal stimuli ) หมายถึงสิ่งเร้าที่บุคคลเผชิญโดยตรงและมีความสำคัญมากที่สุดที่ทำให้บุคคลต้องปรับตัวเช่นได้รับการผ่าตัดหรือการฉายรังสีเป็นต้น

2.สิ่งเร้าร่วม(Contexual stimuli ) หมายถึงสิ่งเร้าอื่นๆที่มีอยู่ในสิ่งแวดล้อมนอกเหนือจากสิ่งเร้าตรงและมีความเกี่ยวข้องกับการปรับตัวของบุคคลนั้นเช่นคุณลักษณะทางพันธุกรรมเพศระยะพัฒนาการของบุคคลยาสุราบุหรี่อัตมโนทัศน์การพึ่งพาระหว่างกันบทบาทหน้าที่แบบแผนสัมพันธภาพทางสังคมกลไกการเผชิญความเครียดความเครียดทางร่างกายและจิตใจศาสนาขนบธรรมเนียมวัฒนธรรมต่างๆ

3.สิ่งเร้าแฝง( Residual stimuli )หมายถึงสิ่งเร้าที่เป็นผลมาจากประสบการณ์ในอดีตซึ่งเกี่ยวกับทัศนคติอุปนิสัยและบุคลิกภาพเดิมสิ่งเร้าในกลุ่มนี้บางครั้งตัดสินยากว่ามีผลต่อการปรับตัวหรือไม่ตัวอย่างเช่นผู้ป่วยรายหนึ่งที่รับไว้รักษาในโรงพยาบาลบ่นว่านอนไม่หลับสิ่งเร้าตรงที่เกิดขึ้นอาจจะเป็นเสียงจากการปฏิบัติการพยาบาลหรือเสียงผู้ป่วยข้างเตียงร้องสิ่งเร้าร่วมอาจจะเป็นความไม่คุ้นเคยกับสถานที่ส่วนสิ่งเร้าแฝงคือประสบการณ์ในอดีตต่อการอยู่โรงพยาบาลทำให้เชื่อว่าการนอนหลับให้เพียงพอในโรงพยาบาลเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้

ทฤษฎีการปรับตัวของรอยกับกระบวนการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของรอยสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยได้โดยการประยุกต์ใช้ตามแนวคิดกระบวนการพยาบาลที่สามารถใช้ได้ตั้งแต่ขั้นประเมินสภาพเป็นต้นไปตามแนวคิดของรอยประกอบด้วย6ขั้นตอนดังนี้( Roy, 1984 : 44 – 52 )

ขั้นตอนที่1การประเมินสภาวะ (Assessment)

การประเมินสภาวะเป็นขั้นตอนแรกของกระบวนการพยาบาลซึ่งในขั้นตอนนี้ตามแนวคิดของรอยทำการประเมิน2ขั้นตอนย่อยดังนี้

1.1ประเมินพฤติกรรมของผู้ป่วย (Assessment of behaviors)ที่เป็นปฏิกริยาตอบสนองของผู้ป่วยต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมหรือสิ่งเร้าซึ่งก็คือพฤติกรรมการปรับตัวทั้ง4ด้านคือด้านสรีระด้านอัตมโนทัศน์ด้านบทบาทหน้าที่ด้านการพึ่งพาระหว่างกันพฤติกรรมของผู้ป่วยอาจจะได้มาจากการสังเกตการสัมภาษณ์และการตรวจวัดอย่างมีระบบเมื่อได้ข้อมูลครบถ้วนนำข้อมูลทั้งหมดมาพิจารณาว่าผู้ป่วยมีการปรับตัวที่ดีหรือมีปัญหาในการปรับตัวการปรับตัวที่ดีได้แก่การที่บุคคลเกิดความมั่นคงในเรื่องการอยู่รอดการเจริญเติบโตการสืบพันธุ์และการเอาชนะอุปสรรคต่างๆได้

1.2ประเมินองค์ประกอบที่มีอิทธิพลต่อการปรับตัว (Assessment of influencing factors)นั่นคือการประเมินหรือค้นหาสิ่งเร้าหรือสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยมีปัญหาการปรับตัวซึ่งได้แก่สิ่งเร้าตรงสิ่งเร้าร่วมและสิ่งเร้าแฝงตามปกติสิ่งเร้าตรงจะเป็นสาเหตุที่สำคัญที่สุดของการเกิดปัญหาจึงมักมีเพียงสาเหตุเดียวส่วนสิ่งเร้าร่วมและสิ่งเร้าแฝงมักมีหลายสาเหตุร่วมกัน

ขั้นตอนที่ 2การวินิจฉัยการพยาบาล( Nursing diagnosis)

การวินิจฉัยการพยาบาล( Nursing diagnosis)เป็นขั้นตอนที่สองของกระบวนการพยาบาลที่จะกระทำหลังการประเมินสภาวะแต่ถือเป็นขั้นตอนย่อยที่3ตามแนวคิดของรอยโดยการระบุปัญหาหรือบ่งบอกปัญหาจากพฤติกรรมที่ประเมินได้ในขั้นตอนที่1และระบุสิ่งเร้าที่เป็นสาเหตุของปัญหาเมื่อได้ปัญหาและสาเหตุแล้วจะสามารถให้การวินิจฉัยการพยาบาลได้เช่นได้รับสารอาหารไม่เพียงพอเนื่องจากเคมีรักษา

เมื่อกำหนดปัญหาได้ครบแล้วต้องจัดลำดับความสำคัญของปัญหาทฤษฎีนี้ได้เสนอแนวทางซึ่งใช้เป็นเกณฑ์ในการพิจารณาลำดับความสำคัญของปัญหาไว้ดังนี้

1.ปัญหาซึ่งคุกคามชีวิตของบุคคล

2.ปัญหาซึ่งกระทบกระเทือนการเจริญเติบโตของบุคคล

3.ปัญหาซึ่งกระทบกระเทือนต่อบุคคลหรือกลุ่มชนที่เกิดขึ้นอย่างยืดเยื้อและต่อเนื่อง

4.ปัญหาซึ่งกระทบกระเทือนขีดความสามารถของบุคคลที่จะบรรลุผลสำเร็จ

ขั้นตอนที่3การวางแผนการพยาบาล (Nursing plan)

เป็นขั้นตอนที่3ของกระบวนการพยาบาลแต่ตามแนวคิดของรอยขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่4คือการกำหนดเป้าหมายการพยาบาล (Goal setting)พยาบาลจะกำหนดเป้าหมายการพยาบาลหลังจากที่ได้ระบุปัญหาและสาเหตุแล้วจุดมุ่งหมายของการพยาบาลคือการปรับพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมไปสู่พฤติกรรมที่เหมาะสมส่วนพฤติกรรมที่เหมาะสมแล้วต้องคงไว้หรือส่งเสริมให้ดีขึ้นการตั้งเป้าหมายการพยาบาลนั้นอาจจะเป็นเป้าหมายระยะสั้นๆได้เช่นผู้ป่วยบรรเทาอาการปวดภายใน1ชั่วโมงหรือเป้าหมายระยะยาวได้

ขั้นตอนที่4การปฏิบัติการพยาบาล( Nursing Intervention )

ขั้นตอนการปฏิบัติการพยาบาลเป็นขั้นตอนที่5ตามแนวคิดของรอยโดยเน้นจัดการกับสิ่งเร้าหรือสิ่งที่เป็นสาเหตุของการเกิดปัญหาการปรับตัวโดยทั่วไปมักจะมุ่งปรับสิ่งเร้าตรงก่อนเนื่องจากเป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดปัญหาขั้นต่อไปจึงพิจารณาปรับสิ่งเร้าร่วมหรือสิ่งเร้าแฝงและส่งเสริมการปรับตัวให้เหมาะสม

ขั้นตอนที่5การประเมินผล(Evaluation)

ขั้นตอนสุดท้ายของกระบวนการพยาบาลคือการประเมินผลการพยาบาลโดยดูว่าการพยาบาลที่ให้บรรลุเป้าหมายที่ต้องการหรือไม่ถ้าผู้ป่วยยังคงมีปัญหาการปรับตัวอยู่พยาบาลต้องประเมินตามขั้นตอนที่1.1และ1.2ใหม่อีกครั้งเพื่อให้ได้ข้อมูลและสิ่งเร้าเพิ่มเติมจนกระทั่งเป้าหมายการพยาบาลทุกอย่างบรรลุผลตามที่ตั้งไว้

ตารางที่1.3ตัวอย่างแผนการพยาบาลตามแนวคิดของรอย

ข้อมูลการประเมิน / วินิจฉัยทางการพยาบาล / เป้าหมายการพยาบาล / กิจกรรมการพยาบาล
สิ่งเร้า / พฤติกรรม
- เป็นโรคเบาหวานมา4ปี
- มีความจำเรื่องการปฏิบัติตัวในเรื่องอาหารน้อย
- ไม่เข้าใจเรื่องการเลือกชนิดอาหาร
- รู้สึกกลัว / - รับประทานข้าวต้มวันละ1ถ้วยดื่มโอวัลตินวันละ1แก้ว
- บ่นเบื่ออาหารเจ็บปากปากแห้ง
- น้ำหนักลดลง2กก.
- ไม่สนใจเรื่องการรับประทานอาหาร / การปรับตัวด้านโภชนาการไม่เหมาะสมเนื่องจากขาดความรู้เกี่ยวกับอาหาร / ได้รับสารอาหารเพียงพอ / - สอนการเตรียมอาหารให้ผู้ป่วย
- จัดทำคู่มือเรื่องการเตรียมอาหารและการปฏิบัติตัวให้ผู้ป่วย
- ร่วมกับผู้ป่วยและญาติในการเตรียมตัวกลับบ้าน
- จัดบรรยากาศขณะรับประทานอาหารสะอาดและสดชื่น

สรุป

ทฤษฏีการปรับตัวของรอยได้รับการพิสูจน์และยกย่องว่าเป็นทฤษฏีการพยาบาลที่ดีทฤษฎีหนึ่งและมีการพัฒนาก้าวหน้าอย่างมากช่วยให้เห็นลักษณะของวิชาชีพพยาบาลและทิศทางของการปฏิบัติการพยาบาลจุดมุ่งหมายและกิจกรรมการพยาบาลที่เหมาะสมและท้ายที่สุดทฤษฎีการปรับตัวของรอยยังได้เน้นให้เห็นถึงคุณค่าของผู้ป่วยซึ่งเป็นผู้รับบริการที่พยาบาลควรให้ความสำคัญการส่งเสริมศักยภาพของผู้ป่วยนับว่าเป็นบริการจากพยาบาลที่มีคุณประโยชน์ต่อบุคคลในสังคม

ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรม

(Orem’sself care Theory )

ทฤษฎีการพยาบาลของโอเรมเป็นทฤษฎีที่รู้จักกันแพร่หลายในวิชาชีพการพยาบาลมีการนำแนวคิดนี้ไปใช้เป็นกรอบในการปฏิบัติการพยาบาลการวิจัยการพยาบาลและการพัฒนาหลักสูตรในสถาบันการศึกษาทฤษฎีนี้ถูกพัฒนาโดยDorothea E.Oremตั้งแต่ปีค.ศ. 1950 ซึ่งโอเรมเริ่มการทำงานในวิชาชีพการพยาบาลตั้งแต่ปีค.ศ.1935หลังจบการศึกษาจากโรงเรียนพยาบาลของโรงพยาบาลโพรวิเด็นในกรุงวอชิงตันดีซีสหรัฐอเมริกาโอเรมสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีในปีค.ศ.1939และระดับปริญญาโทสาขาการพยาบาลในปีค.ศ.1945จากมหาวิทยาลัยคาทอลิกประเทศสหรัฐอเมริกาและสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยจอร์ททาวน์ในปีค.ศ.1976และจากIncarnate World Collegeที่ซานแอนโตนิโอรัฐเทกซัสในปีค.ศ.1980และจากIllinoise Western Universityที่บลูมมิงตันรัฐอิลินอยส์ในปีค.ศ.1988(George , 2002)จนกระทั่งในปีค.ศ. 1971ได้มีการจัดพิมพ์เผยแพร่แนวความคิดโดยมีชื่อว่าNursing : Concept of Practiceและมีการพัฒนาเผยแพร่ครั้งที่2ครั้งที่3และครั้งที่4ในปีค.ศ.1980 , 1985, 1991ตามลำดับ

กระบวนทัศน์หลักเกี่ยวกับทฤษฎี

กระบวนทัศน์เกี่ยวกับคนสุขภาพสิ่งแวดล้อมและการพยาบาลตามแนวคิดของโอเรม

บุคคลตามแนวคิดของโอเร็มเชื่อว่าบุคคลเป็นผู้ที่มีความสามารถในการกระทำอย่างจงใจ(deliberate action)มีความสามารถในการเรียนรู้วางแผนจัดระเบียบปฏิบัติกิจกรรมเกี่ยวกับตนเองได้และบุคคลมีลักษณะเป็นองค์รวมทำหน้าที่ทั้งด้านชีวภาพด้านสังคมด้านการแปลและให้ความหมายต่อสัญลักษณ์ต่างๆและเป็นระบบเปิดทำให้บุคคลมีความเป็นพลวัตรคือเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ( สมจิตหนุเจริญกุล ,2543)

สุขภาพเป็นภาวะที่มีความสมบูรณ์ไม่บกพร่องผู้ที่มีสุขภาพดีคือคนที่มีโครงสร้างที่สมบูรณ์สามารถทำหน้าที่ของตนได้ซึ่งการทำหน้าที่นั้นเป็นการผสมผสานกันของทางสรีระจิตใจสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและด้านสังคมโดยไม่สามารถแยกจากกันได้และการที่จะมีสุขภาพดีนั้นบุคคลจะต้องมีการดูแลตนเองในระดับที่เพียงพอและต่อเนื่องจนมีผลทำให้เกิดภาวะสุขภาพดี

ส่วนภาวะปกติสุขหรือความผาสุก( well being )โอเรมให้ความหมายแยกจากสุขภาพว่าเป็นการรับรู้ถึงความเป็นอยู่ของตนในแต่ละขณะเป็นการแสดงออกถึงความพึงพอใจความยินดีและมีความสุขสุขภาพกับความผาสุกมีความสัมพันธ์กัน

สิ่งแวดล้อมสิ่งแวดล้อมหมายถึงสิ่งแวดล้อมทางกายภาพเคมีชีวภาพและด้านสังคมวัฒนธรรมโอเรมเชื่อว่าคนกับเรื่องสิ่งแวดล้อมไม่สามารถแยกออกจากกันได้และมีอิทธิพลซึ่งกันและกันนอกจากนี้โอเรมยังกล่าวถึงสิ่งแวดล้อมในแง่ของพัฒนาการคือสิ่งแวดล้อมที่ดีจะช่วยจูงใจบุคคลให้ตั้งเป้าหมายที่เหมาะสมและปรับพฤติกรรมเพื่อให้ได้ผลตามที่ตั้งเป้าหมายไว้การจัดสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมจะมีส่วนในการพัฒนาความสามารถในการดูแลตนเองปัจจัยพื้นฐานตามแนวคิดของโอเรมเป็นสิ่งแวดล้อมหนึ่งที่กำหนดความสามารถในการดูแลตนเองและความต้องการในการดูแลตนเอง

การพยาบาลเป็นบริการการช่วยเหลือบุคคลอื่นให้สามารถดูแลตนเองได้อย่างต่อเนื่องและเพียงพอกับความต้องการในการดูแลตนเองซึ่งเป้าหมายการพยาบาลคือช่วยให้บุคคลตอบสนองต่อความต้องการการดูแลตนเองในระดับที่เพียงพอและต่อเนื่องและช่วยเพิ่มความสามารถในการดูแลตนเอง

จุดเน้นของกรอบแนวคิดของโอเร็ม:เน้นที่บุคคลคือความสามารถของบุคคลที่จะต้องสนองต่อความต้องการในการดูแลตนเอง

มโนทัศน์หลักในทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรม

ทฤษฎีการพยาบาลของโอเร็มเป็นทฤษฎีที่มีความซับซ้อนประกอบด้วยทฤษฎีย่อย3ทฤษฎีคือ(Orem, 1983)

ทฤษฎีการดูแลตนเอง( The Theory of Self - care )

ทฤษฎีความพร่องในการดูแลตนเอง( The Theory of Self – care Deficit )

ทฤษฎีระบบการพยาบาล(The Theory of Nursing System)

1.ทฤษฎีการดูแลตนเอง( The Theory of Self - care )

ทฤษฎีนี้จะอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างเงื่อนไขต่างๆทางด้านพัฒนาการและการปฏิบัติหน้าที่ของบุคคลกับการดูแลตนเองโดยอธิบายมโนทัศน์สำคัญได้แก่มโนทัศน์เกี่ยวกับการดูแลตนเอง (Self -care)มโนทัศน์เกี่ยวกับความสามารถในการดูแลตนเอง (Self –care agency)มโนทัศน์เกี่ยวกับความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมด (Therapeutic Self - care demand) มโนทัศน์เกี่ยวกับปัจจัยเงื่อนไขพื้นฐาน (Basic conditioning factors)ดังนี้

1.1การดูแลตนเอง(Self - care : SC ):หมายถึงการปฏิบัติกิจกรรมที่บุคคลริเริ่มและกระทำด้วยตนเองเพื่อดำรงไว้ซึ่งชีวิตสุขภาพและความผาสุกเมื่อการกระทำนั้นมีประสิทธิภาพจะมีส่วนช่วยให้โครงสร้างหน้าที่และพัฒนาการดำเนินไปถึงขีดสูงสุดของแต่ละบุคคลเพื่อตอบสนองความต้องการในการดูแลตนเอง (Self - care requisites)การดูแลตนเองเป็นพฤติกรรมที่เรียนรู้ภายใต้ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของกลุ่มชุมชนครอบครัว ( รุจาภู่ไพบูลย์,

2541)ซึ่งบุคคลที่กระทำการดูแลตนเองนั้นเป็นผู้ที่ต้องใช้ความสามารถหรือพลังในการกระทำที่

จงใจ(deliberate)ประกอบด้วย2ระยะ

ระยะที่1ระยะการพิจารณาและตัดสินใจ (Intention phase) เป็นระยะที่มีการหาข้อมูลเพื่อพิจารณาและตัดสินใจเลือกกระทำโดยหาข้อมูลที่เกี่ยวข้องว่าคืออะไรเป็นอย่างไรจากนั้นนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ทดสอบและเชื่อมโยงปัจจัยที่เกี่ยวข้องในขั้นตอนนี้ความรู้เป็นพื้นฐานสำคัญเพราะจะช่วยให้เกิดกระบวนการคิดเชิงวิทยาศาสตร์มากกว่าการใช้ความรู้สึกนอกจากนี้ยังต้องอาศัยสติปัญญาในการที่จะตัดสินใจที่จะกระทำ

ระยะที่2ระยะการกระทำและผลของการกระทำ (Productive phase) เป็นระยะที่เมื่อตัดสินใจแล้วจะกำหนดเป้าหมายที่ต้องการและดำเนินการกระทำกิจกรรมเพื่อไปสู่เป้าหมายที่กำหนดในขั้นตอนนี้ต้องอาศัยความสามารถของบุคคลทางด้านสรีระที่จะกระทำกิจกรรม (psychomotor action) และมีการประเมินผลการกระทำเพื่อปรับปรุง

1.2ความสามารถในการดูแลตนเอง( Self - care agency : SCA )หมายถึงคุณสมบัติที่ซับซ้อนหรือพลังความสามารถของบุคคลที่เอื้อต่อการกระทำกิจกรรมการดูแลตนเองอย่างจงใจแต่ถ้าเป็นความสามารถในการดูแลบุคคลอื่นที่อยู่ในความรับผิดชอบเรียกว่าDependent – care Agency ความสามารถนี้ประกอบด้วย3ระดับดังนี้ดังแสดงในแผนภูมิที่1.4

1.2.1ความสามารถและคุณสมบัติขั้นพื้นฐาน(Foundational capabilities and

disposition)เป็นความสามารถของมนุษย์ขั้นพื้นฐานที่จำเป็นในการรับรู้และเกิดการกระทำซึ่งแบ่งออกเป็นความสามารถที่จะรู้(Knowing)ความสามารถที่จะกระทำ(Doing)และคุณสมบัติหรือปัจจัยที่มีผลต่อการแสวงหาเป้าหมายของการกระทำประกอบด้วย

1.2.1.1ความสามารถและทักษะในการเรียนรู้ได้แก่ความจำการอ่าน

เขียนการใช้เหตุผลอธิบาย

1.2.1.2หน้าที่ของประสาทรับความรู้สึกทั้งการสัมผัสมองเห็น

ได้กลิ่นและรับรส

การรับรู้ในเหตุการณ์ต่างๆทั้งภายในและภายนอกตนเอง

การเห็นคุณค่าในตนเอง

นิสัยประจำตัว

ความตั้งใจและสนใจสิ่งต่างๆ

ความเข้าใจในตนเองตามสภาพที่เป็นจริง

ความห่วงใยในตนเอง

การยอมรับในตนเองตามสภาพความเป็นจริง

การจัดลำดับความสำคัญของการกระทำรู้จักเวลาในการกระทำ

ความสามารถที่จะจัดการเกี่ยวกับตนเอง

1.2.2พลังความสามารถ10ประการ(Ten power component )เป็น

คุณลักษณะที่จำเป็นและเฉพาะเจาะจงสำหรับการกระทำอย่างจงใจเป็นตัวกลางเชื่อมการรับรู้และการกระทำประกอบด้วย

1.2.2.1ความสนใจและเอาใจใส่ในตนเองในฐานะที่ตนเป็นผู้รับผิดชอบ

1.2.2.2ความสามารถที่จะควบคุมพลังงานทางด้านร่างกายของตนเองให้

สามารถปฏิบัติกิจกรรม

1.2.2.3ความสามารถที่จะควบคุมส่วนต่างๆของร่างกายเพื่อการเคลื่อนไหวที่จำเป็นเพื่อการดูแลตนเอง

1.2.2.4ความสามารถที่จะใช้เหตุผล

1.2.2.5มีแรงจูงใจที่จะกระทำในการดูแลตนเอง

1.2.2.6มีทักษะในการตัดสินใจเกี่ยวกับการดูแลตนเองและปฏิบัติ

ตามการตัดสินใจ

มีความสามารถในการเสาะแสวงหาความรู้เกี่ยวกับการดูแล

ตนเองจากผู้ที่เหมาะสมและสามารถนำความรู้ไปใช้ได้

มีทักษะในการใช้กระบวนการทางความคิดและสติปัญญาการ

รับรู้การจัดกระทำ

1.2.2.9มีความสามารถในการจัดระบบการดูแลตนเอง

1.2.2.10 มีความสามารถที่จะปฏิบัติการดูแลตนเองอย่างต่อเนื่องและ

สอดแทรกการดูแลตนเองเข้าเป็นส่วนหนึ่งในแบบแผนการดำเนินชีวิต

1.2. 3ความสามารถในการปฏิบัติเพื่อดูแลตนเอง( Capabilitiesfor self – care operations ) ประกอบด้วย

1.2.3.1ความสามารถในการคาดคะเนเป็นความสามารถที่จะเรียนรู้

เกี่ยวกับข้อมูลความหมายและความจำเป็นของการกระทำรู้ปัจจัยภายในภายนอกที่สำคัญเพื่อประเมินสถานการณ์

1.2.3.2ความสามารถในการปรับเปลี่ยนเป็นความสามารถในการ

ตัดสินใจเกี่ยวกับสิ่งที่ตนสามารถและควรกระทำเพื่อตอบสนองความต้องการและความจำเป็นในการดูแลตนเอง

1.2.3.3ความสามารถในการลงมือปฏิบัติเป็นความสามารถในการทำกิจกรรมต่างๆรวมถึงการเตรียมการเพื่อการดูแลตนเอง

โครงสร้างความสามารถในการดูแลตนเอง

1.3ความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมด( Therapeutic Self - care Demand : TSCD )หมายถึงการปฏิบัติกิจกรรม (Action demand)การดูแลตนเองทั้งหมดที่จำเป็นต้องกระทำในช่วงเวลาหนึ่งเพื่อที่จะตอบสนองต่อความจำเป็นในการดูแลตนเอง( Self - care Requisites)ความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมด( Therapeutic Self - care Demand)เป็นเป้าหมายสูงสุด (Ultimate goal) ของการดูแลตนเองที่จะถึงซึ่งภาวะสุขภาพหรือความผาสุก

กิจกรรมที่จะต้องกระทำทั้งหมดนี้จะทราบได้จากการพิจารณาการดูแลตนเองที่จำเป็นซึ่งการดูแลที่จำเป็น( Self - care requisites : SCR )หมายถึงกิจกรรมที่ต้องการให้บุคคลกระทำหรือกระทำเพื่อบุคคลอื่นซึ่งมี3ด้านดังนี้

1.3.1การดูแลตนเองที่จำเป็นโดยทั่วไป( Universal Self – care Requisites : USCR )เป็นความต้องการของมนุษย์ทุกคนตามอายุพัฒนาการสิ่งแวดล้อมและปัจจัยอื่นๆเพื่อให้คงไว้ซึ่งโครงสร้างและหน้าที่สุขภาพและสวัสดิภาพของบุคคลและความผาสุกซึ่งความต้องการจะมีความแตกต่างกันในแต่ละบุคคลทั้งทางด้านคุณภาพหรือปริมาณตามอายุเพศระยะพัฒนาการภาวะสุขภาพสังคมวัฒนธรรมและแหล่งประโยชน์กิจกรรมการดูแลตนเองเพื่อตอบสนองต่อความต้องการนี้( Action demand )ประกอบด้วย

1.3.1.1คงไว้ซึ่งอากาศน้ำและอาหารที่เพียงพอ

1.3.1.2คงไว้ซึ่งการขับถ่ายและการระบายให้เป็นไปตามปกติ

1.3.1.3คงไว้ซึ่งความสมดุลย์ระหว่างการมีกิจกรรมและการพักผ่อน

1.3.1.4รักษาความสมดุลระหว่างการอยู่คนเดียวกับการมีปฏิสัมพันธ์กับ

ผู้อื่น

1.3.1.5ป้องกันอันตรายต่างๆต่อชีวิตหน้าที่และสวัสดิภาพ

1.3.1.6ส่งเสริมการทำหน้าที่และพัฒนาการให้ถึงขีดสูงสุดภายใต้ระบบ

สังคมและความสามารถของตนเอง( promotion of normalcy )

1.3.2การดูแลตนเองที่จำเป็นตามพัฒนาการ( Developmental Self – care Requisites : DSCR )เป็นความต้องการการดูแลตนเองที่สัมพันธ์กับระยะพัฒนาการของบุคคลสถานการณ์และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในแต่ละระยะของวงจรชีวิตเป็นความต้องการที่อยู่ภายใต้ความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็นโดยทั่วไปแต่แยกตามพัฒนาการเพื่อเน้นให้เห็นความสำคัญและความเฉพาะเจาะจงดังนี้

1.3.2.1พัฒนาและคงไว้ซึ่งภาวะความเป็นอยู่ที่ช่วยสนับสนุนกระบวนการของชีวิตและพัฒนาการที่จะช่วยให้บุคคลเจริญก้าวสู่วุฒิภาวะตามระยะพัฒนาการเช่นทารกในครรภ์และในกระบวนการคลอดทารกแรกเกิดวัยเด็กวัยรุ่นวัยผู้ใหญ่หญิงตั้งครรภ์ซึ่งมีความต้องการการดูแลตนเองที่เฉพาะเจาะจงตามโครงสร้างและหน้าที่ที่เปลี่ยนแปลง

1.3.2.2ดูแลเพื่อป้องกันการเกิดผลเสียต่อพัฒนาการโดยจัดการเพื่อ

บรรเทาลดความเครียดหรือเอาชนะต่อผลที่เกิดจากภาวะวิกฤตเช่นขาดการศึกษาปัญหาการปรับตัวในสังคมการสูญเสียเพื่อนคู่ชีวิตทรัพย์สมบัติหรือการเปลี่ยนแปลงย้ายที่อยู่เปลี่ยนงานเป็นต้น

1.3.2.3ความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็นในภาวะเบี่ยงเบนทางด้านสุขภาพ( Health Deviation Self – care Requisite : HDSCR )เป็นความต้องการที่สัมพันธ์กับความผิดปกติทางพันธุกรรมและความเบี่ยงเบนของโครงสร้างและหน้าที่ของบุคคลและผลกระทบของความผิดปกติตลอดจนวิธีการวินิจฉัยโรคและการรักษาความต้องการนี้ได้แก่

1.3.2.4มีการแสวงหาและคงไว้ซึ่งการช่วยเหลือที่เหมาะสม

1.3.2.5 รับรู้สนใจและดูแลผลของพยาธิสภาพซึ่งรวมถึงผลกระทบต่อ

การพัฒนาการ

1.3.2.6ปฏิบัติตามแผนการรักษาการวินิจฉัยการฟื้นฟูสภาพและการป้องกันพยาธิสภาพอย่างมีประสิทธิภาพ

1.3.2.7รับรู้และสนใจในการป้องกันความไม่สุขสบายจากผลข้างเคียงการรักษาหรือจากโรค

1.3.2.8ดัดแปลงอัตมโนทัศน์หรือภาพลักษณ์ในการที่จะยอมรับภาวะสุขภาพและความต้องการการดูแลทางสุขภาพที่เฉพาะเจาะจงเพื่อคงไว้ซึ่งความรู้สึกมีคุณค่าในตนเอง

1.3.2.9เรียนรู้ที่จะมีชีวิตอยู่กับผลของพยาธิสภาพหรือภาวะที่เป็นอยู่รวมทั้งผลจากการวินิจฉัยโรคและการรักษาเพื่อส่งเสริมพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง

ในการประเมินความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็นในภาวะเบี่ยงเบนทางสุขภาพ

จำเป็นต้องคำนึงถึงปัญหาสุขภาพของผู้ป่วยเป็นหลักและยังมีความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็นโดยทั่วไปและตามระยะพัฒนาการ

1.4ปัจจัยพื้นฐาน(Basic Conditioning Factors : BCFs)

เป็นคุณลักษณะบางประการหรือปัจจัยทั้งภายในและภายนอกของบุคคลที่มี

อิทธิพลต่อความสามารถในการดูแลตนเองและความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดปัจจัยพื้นฐานนี้ยังเป็นปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความสามารถในบทบาทของพยาบาลได้แก่ 11ปัจจัยดังนี้อายุเพศระยะพัฒนาการภาวะสุขภาพระบบบริการสุขภาพสังคมขนบธรรมเนียมประเพณีระบบครอบครัวแบบแผนการดำเนินชีวิตสิ่งแวดล้อมสภาพที่อยู่อาศัยแหล่งประโยชน์ต่างๆประสบการณ์ที่สำคัญในชีวิต

2.ทฤษฎีความพร่องในการดูแลตนเอง( The Theory of Self – care Deficit )

เป็นแนวคิดหลักในทฤษฎีของโอเรมเพราะจะแสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างความสามารถในการดูแลตนเองและความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งซึ่งความสัมพันธ์ดังกล่าวนั้นมีได้ใน3แบบดังนี้

2.1ความต้องการที่สมดุล (Demand is equal to abilities : TSCD = SCA)

2.2ความต้องการน้อยกว่าความสามารถ (Demand is less than abilities : TSCD <

SCA)

2.3ความต้องการมากกว่าความสามารถ(Demand is greater than abilities : TSCD

SCA)

ในความสัมพันธ์ของ2รูปแบบแรกนั้นบุคคลสามารถบรรลุเป้าหมายความต้องการการ

ดูแลตนเองทั้งหมดได้ถือว่าไม่มีภาวะพร่อง (no deficit)ส่วนในความสัมพันธ์ที่3เป็นความไม่สมดุลของความสามารถที่มีไม่เพียงพอที่จะตอบสนองความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดจึงมีผลทำให้เกิดความบกพร่องในการดูแลตนเองความพร่องในการดูแลตนเองเป็นได้ทั้งบกพร่องบางส่วนหรือทั้งหมดและความพร่องในการดูแลตนเองเป็นเสมือนเป้าหมายทางการพยาบาล

3.ระบบการพยาบาล (The Theory of Nursing System)

เป็นกรอบแนวคิดเกี่ยวกับการกระทำของพยาบาลเพื่อช่วยเหลือบุคคลที่มีความพร่องในการดูแลตนเองให้ได้รับการตอบสนองความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดและความสามารถในการดูแลตนเองของบุคคลได้รับการดูแลให้ถูกนำมาใช้ปกป้องและดูแลตนเองโดยใช้ความสามารถทางการพยาบาลระบบการพยาบาลเป็นระบบของการกระทำที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาตามความสามารถและความต้องการการดูแลของผู้รับบริการซึ่งระบบการพยาบาลได้แบ่งออกเป็น3ระบบโดยอาศัยเกณฑ์ความสามารถของบุคคลในการควบคุมการเคลื่อนไหวและการจัดกระทำ

2.1ระบบทดแทนทั้งหมด(Wholly compensatory nursing system)

เป็นบทบาทของพยาบาลที่ต้องกระทำเพื่อทดแทนความสามารถของผู้รับบริการโดยสนองตอบต่อความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดชดเชยภาวะไร้สมรรถภาพในการปฏิบัติกิจกรรมการดูแลตนเองและช่วยประคับประคองและปกป้องจากอันตรายต่างๆดังแผนภูมิที่4.3และผู้ที่มีความต้องการระบบการพยาบาลแบบนี้คือ

2.1.1ผู้ที่ไม่สามารถจะปฏิบัติในกิจกรรมที่จะกระทำอย่างจงใจไม่ว่ารูปแบบใดๆทั้งสิ้นเช่นผู้ป่วยที่หมดสติหรือผู้ที่ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวได้ได้แก่ผู้ป่วยอัมพาตผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว

2.1.2ผู้ที่รับรู้และอาจจะสามารถสังเกตตัดสินใจเกี่ยวกับดูแลตนเองได้และไม่

ควรจะเคลื่อนไหวหรือจัดการเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวใดๆได้แก่ผู้ป่วยด้านออร์โธพีดิกส์ที่ใส่เฝือกหรือกระดูกหลังหัก

2.1.3ผู้ที่ไม่สนใจหรือเอาใจใส่ในตนเองไม่สามารถตัดสินใจอย่างมีเหตุผลในการดูแลตนเองเช่นผู้ป่วยทีมีปัญหาทางจิต

2.2.ระบบทดแทนบางส่วน( Partly compensatory nursing system )

เป็นระบบการพยาบาลให้การช่วยเหลือที่ขึ้นอยู่กับความต้องการและความสามารถของผู้ป่วยโดยพยาบาลจะช่วยผู้ป่วยสนองตอบต่อความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็นโดยร่วมรับผิดชอบในหน้าที่ร่วมกันระหว่างผู้ป่วยกับพยาบาลผู้ป่วยจะพยายามปฏิบัติกิจกรรมในเรื่องที่เป็นการตอบสนองต่อความต้องการดูแลตนเองที่จำเป็นเท่าที่สามารถทำได้ส่วนบทบาทของพยาบาลจะต้องปฏิบัติกิจกรรมการดูแลบางอย่างสำหรับผู้ป่วยที่ยังไม่สามารถกระทำได้เพื่อชดเชยข้อจำกัดและเพิ่มความสามารถของผู้ป่วยในการดูแลตนเองและกระตุ้นให้มีการพัฒนาความสามารถในอนาคตการพยาบาลระบบนี้ผู้ป่วยต้องมีบทบาทในการปฏิบัติกิจกรรมการดูแลบางอย่างด้วยตนเองผู้ที่มีความต้องการการพยาบาลแบบนี้คือ

2. 2.1ต้องจำกัดการเคลื่อนไหวจากโรคหรือการรักษาแต่สามารถเคลื่อนไหวได้

บางส่วน

2.2.2ขาดความรู้และทักษะที่จำเป็นเพื่อการดูแลตนเองตามความต้องการการดูแลตนเองที่จำเป็น

2.2.3ขาดความพร้อมในการเรียนรู้และกระทำในกิจกรรมการดูแลตนเอง

2,3ระบบการพยาบาลแบบสนับสนุนและให้ความรู้(Educative supportive

nursingSystem )เป็นระบบการพยาบาลที่จะเน้นให้ผู้ป่วยได้รับการสอนและคำแนะนำในการปฏิบัติการดูแลตนเองรวมทั้งการให้กำลังใจและคอยกระตุ้นให้ผู้ป่วยคงความพยายามที่จะดูแลตนเองและคงไว้ซึ่งความสามารถในการดูแลตนเอง

ระบบการพยาบาลทั้ง3ระบบเป็นกิจกรรมที่พยาบาลและผู้ป่วยกระทำเพื่อตอบสนองความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมดโดยมีวิธีการกระทำได้ใน5วิธีดังนี้

1.การกระทำให้หรือกระทำแทน

2. การชี้แนะเพื่อช่วยให้ผู้ป่วยสามารถตัดสินใจและเลือกวิธีการกระทำได้

3. การสนับสนุนเพื่อช่วยให้ผู้ป่วยคงไว้ซึ่งความพยายามและป้องกันไม่ให้เกิด

ความล้มเหลว

4.การสอนเป็นการพัฒนาความรู้และทักษะที่เฉพาะ

5.การสร้างสิ่งแวดล้อม

การพยาบาลจะมีประสิทธิภาพได้นั้นขึ้นอยู่กับความสามารถทางการพยาบาล(Nursing

agency : NA)เป็นความสามารถของพยาบาลที่ได้จากการศึกษาและฝึกปฏิบัติในศาสตร์และศิลปะทางการพยาบาลปัจจัยที่มีผลต่อความสามารถทางการพยาบาลคือ

1.ความรู้

2.ประสบการณ์

3.ความสามารถในการลงมือปฏิบัติ

4.ทักษะทางสังคม

5.แรงจูงใจในการให้การพยาบาล

6.อัตมโนทัศน์ของตนเกี่ยวกับการพยาบาล

ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรมเป็นทฤษฎีที่ประกอบด้วย3ทฤษฎีย่อยและประกอบด้วย6มโนทัศน์ที่มีความสัมพันธ์กันดังแสดงตามแผนภูมิที่1.5

ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเรมกับกระบวนการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของโอเรมสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยได้โดยการประยุกต์ใช้ตามแนวคิดกระบวนการพยาบาลที่สามารถใช้ได้ตั้งแต่ขั้นประเมินสภาพเป็นต้นไปตามแนวคิดของโอเรมประกอบด้วย3 ขั้นตอนดังนี้( Dennis , 1997 )

ขั้นตอนที่1ขั้นวินิจฉัยและพรรณนา (Diagnosis and Prescription)

เป็นขั้นตอนที่ระบุถึงความพร่องในการดูแลตนเองโดยมีขั้นตอนของการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความสามารถในการดูแลตนเองความต้องการในการดูแลตนเองทั้ง3ด้านรวมทั้งปัจจัยพื้นฐานที่เกี่ยวข้องแล้วจากนั้นจะพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างความสามารถกับความต้องการการดูแลตนเองเพื่อบ่งชี้ถึงภาวะพร่องในการดูแลตนเองและเขียนข้อวินิจฉัย

ขั้นตอนที่2ขั้นวางแผน (Design and Plan)

เป็นขั้นตอนที่ต่อเนื่องเมื่อทราบถึงความพร่องในการดูแลตนเองแล้วจากนั้นจะทำการเลือกระบบการพยาบาลให้เหมาะสมแล้วนำมาวางแผนโดยมีการกำหนดเป้าหมายหรือผลลัพท์ทางการพยาบาล (Expected Outcome)และกำหนดกิจกรรมการพยาบาล

ขั้นตอนที่3ขั้นปฏิบัติการพยาบาลและควบคุม (Regulate and Control)

เป็นขั้นตอนที่พยาบาลนำกิจกรรมไปลงมือปฏิบัติตามแผนการพยาบาลโดยมีจุดมุ่งหมายคือการบรรลุความต้องการการดูแลตนเองทั้งหมด (TSCD)และในตอนนี้ยังรวมถึงการประเมินผลลัพท์ทางการพยาบาลว่ามีประสิทธิภาพหรือไม่และปกป้องหรือพัฒนาความสามารถหรือไม่และนำข้อมูลย้อนกลับเข้าสู่การประเมินสภาวะอีกครั้ง

ตามแนวคิดของโอเรมได้มีขั้นตอนที่สอดคล้องกับกระบวนการพยาบาลและสามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ดังตารางที่1.4

Self - Care Theory / Nursing Process
1. Diagnosis and Prescription / 1. Assessment
2. Nursing Diagnosis
2. Design and Plan / 3. Planning
3. Regulate and Control / 4. Implementing
5. Evaluation

ตารางที่1.4เปรียบเทียบกระบวนการพยาบาลกับกระบวนการของโอเรม

ตัวอย่างแผนการพยาบาลตามแนวคิดของโอเรม

1.ประเมินความสามารถในการดูแลตนเอง

-มีการทำงานของระบบประสาทปกติรับรู้รสกลิ่นเสียงมองเห็นและสัมผัสและความรู้สึกเจ็บปวดร้อนหนาวถูกต้อง

-มีความตั้งใจและสนใจเรียนรู้เกี่ยวกับวิธีปฏิบัติตัวขณะเจ็บป่วย

-มีความสามารถพูดคุยสื่อสารกับบุคคลอื่นได้ดี

-พบOstiolytic lesion atRt clavicle

2.ประเมินความต้องการการดูแลตนเองตามความจำเป็นทั้ง3ด้าน

USCR :เดินออกกำลังกายทุกวันวันละ15นาที

มีอาการปวดตึงบริเวณต้นคอมีการเคลื่อนไหวแขนข้างซ้ายได้น้อยขณะเคลื่อนไหวจะรู้สึกปวด

ได้รับอาหารน้ำเพียงพอขับถ่ายวันละ1ครั้งไม่มีปัญหาการขับถ่าย

พักผ่อนวันละ6-7ชม.

HDSCR :รับประทานยาแคลเซียมวันละ1เม็ด

รับรู้เรื่องการปฏิบัติตัวไม่ต่อเนื่องไม่ทราบผลการตรวจเลือด

3.ประเมินปัจจัยที่เกี่ยวข้อง(BCFs):อายุ54ปีป่วยเป็นโรคความดันสูงมา3ปีแล้วอยู่กับภรรยาที่บ้านเช่าผู้ป่วยมีอาชีพขายก๋วยเตี๋ยว

4.แผนการพยาบาล

ความพร่องในการดูแลตนเอง:ความสามารถในการดูแลตนเองเรื่องการทำกิจกรรมบกพร่อง

จุดมุ่งหมายทางการพยาบาล :ให้ผู้ป่วยสามารถดูแลตนเองได้ถูกต้อง

ระบบการพยาบาล/ กิจกรรมการช่วยเหลือระบบสนับสนุนและให้ความรู้

1.ประเมินการทำกิจกรรมและการประกอบอาชีพร่วมกับผู้ป่วยและญาติ

2.ให้คำแนะนำเรื่องการเคลื่อนไหวแขนที่ถูกต้อง

3.ให้คำแนะนำเรื่องการรับประทานยาและการรับประทานอาหารที่ถูกต้องและเพียงพอ

ทฤษฎีการพยาบาลแบบเอื้ออาทรหรือทฤษฎีการดูแลมนุษย์

(Theory of Human Caring)

ดร.จีนวัทสัน(Jean Watson)พัฒนาทฤษฎีขึ้นในช่วงค.ศ. 1975-1979วัทสันได้รับ

ปริญญาทางการพยาบาลปริญญาโททางการพยาบาลสุขภาพจิตและการพยาบาลจิตเวชและปริญญาเอกทางจิตวิทยาการศึกษา

วัทสันมีความเชื่อว่ารากฐานการพยาบาลมีประวัติความเกี่ยวพันกับมนุษยธรรมนิยมจึงได้เสนอทฤษฎีการดูแลที่เน้นความเป็นมนุษย์โดยชี้ให้เห็นองค์รวมของมนุษย์ที่มีมิติจิตวิญญาณเป็นองค์ประกอบที่สำคัญซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของทฤษฎีนี้ที่เป็นประโยชน์ต่อการสร้างองค์ความรู้ในศาสตร์การพยาบาลแนวคิดของวัทสันได้รับอิทธิพลจากปรัชญาตะวันออกและจากผลงานของนักปรัชญาและนักจิตวิทยาตะวันตกเช่นคาลโรเจอร์( Carl Roger )

เป้าหมายของการพยาบาลตามทฤษฎีการดูแลมนุษย์คือให้บุคคลมีภาวะดุลยภาพของกายจิตและจิตวิญญาณซึ่งก่อให้เกิดการเรียนรู้การเห็นคุณค่าและการดูแลเยียวยาตนเองการดูแลตามแนวคิดของวัทสันเป็นอุดมคติหรือเป็นข้อกำหนดทางศีลธรรมเพื่อดำรงไว้ซึ่งคุณค่าและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์กระบวนการดูแลเกิดขึ้นเมื่อมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างพยาบาลและผู้รับบริการซึ่งต่างก็เป็นบุคคลองค์รวมของกาย-จิตใจ-จิตวิญญาณที่มีประสบการณ์ชีวิตประกอบกันเป็นสนามปรากฏการณ์เฉพาะที่บุคคลทั้งสองเข้าถึงจิตใจกัน( Transpersonal Caring )มีการรับรู้ตรงกันในการตัดสินใจเลือกปฏิบัติสิ่งที่ดีและเหมาะสมที่สุดในสถานการณ์นั้นเพื่อตอบสนองความต้องการทางสุขภาพของผู้รับบริการจึงเป็นการทำงานร่วมกันอย่างเสมอภาพ( Coparticipant )กระบวนการดูแลที่จะทำให้เข้าถึงจิตใจกันได้ต้องอาศัยปัจจัยการดูแล10ประการซึ่งจะกล่าวรายละเอียดต่อไป

ข้อตกลงเบื้องต้น(Assumption related to Human Caring Values in Nursing)

วัทสันกล่าวถึงข้อตกลงเบื้องต้นที่สัมพันธ์กับคุณค่าการดูแลมนุษย์ในการพยาบาลไว้11ประการ(Watson, 1988 : 32-33)ได้แก่

1.การดูแลและความรักเป็นพลังสากล

2.มนุษย์ต้องการความรักและการดูแลซึ่งกันและกันซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นต่อการดำรงชีวิตแต่ก็

มักละเลยที่จะประพฤติปฏิบัติต่อกันจึงจำเป็นต้องส่งเสริมให้มีมากขึ้นเพื่อจะได้อยู่ร่วมกันอย่างมีอารยธรรม

3.การพยาบาลเป็นวิชาชีพที่ให้การดูแลการรักษาไว้ซึ่งค่านิยมนี้มีผลต่อพัฒนาความมี

อารยธรรมของมวลมนุษย์ซึ่งแสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของวิชาชีพต่อสังคม

4.ก่อนให้การดูแลบุคคลอื่นเราต้องตั้งเจตนาดูแลตนเองด้วยความสุภาพอ่อนโยนและ

รักษาศักดิ์ศรีของตนเองเราจึงจะสามารถเคารพและให้การดูแลผู้อื่นด้วยความสุภาพอ่อนโยนและเคารพในศักดิ์ศรีของผู้อื่น

5.การพยาบาลต้องยึดถือการดูแลความเป็นมนุษย์ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับภาวะสุขภาพดีและ

การเจ็บป่วย

6.การดูแลเป็นแกนกลางของการพยาบาลและเป็นจุดเน้นในการปฏิบัติการพยาบาล

7.การดูแลเชิงมนุษย์นิยมไม่ว่ารายบุคคลหรือกลุ่มบุคคลได้รับความสนใจจากระบบ

บริการสุขภาพน้อยลง

8.ค่านิยมเกี่ยวกับการดูแลของพยาบาลถูกบดบังไว้เนื่องจากการใช้เทคโนโลยีทาง

การแพทย์เพิ่มขึ้นค่านิยม/อุดมคติการดูแลที่เน้นความเป็นมนุษย์จึงอยู่ในภาวะวิกฤต

9.การอนุรักษ์ไว้และการศึกษาเรื่องการดูแลมนุษย์ให้มีความก้าวหน้าเป็นประเด็นสำคัญ

ของวิชาชีพการพยาบาลทั้งในปัจจุบันและอนาคต

10.การดูแลมนุษย์ทำได้โดยการมีปฏิสัมพันธ์ต่อกันเท่านั้นจึงเป็นการสอนให้ค้นพบความ

เป็นมนุษย์

11.ประโยชน์ของวิชาชีพการพยาบาลต่อสังคมโดยรวมอยู่ที่การยึดมั่นในอุดมการณ์การดูแล

เชิงมนุษย์นิยมทั้งด้านทฤษฎีการปฏิบัติและการวิจัย

กระบวนทัศน์หลักเกี่ยวกับทฤษฎี

บุคคล(Person) เป็นองค์รวมประกอบด้วยกายใจและจิตวิญญาณซึ่งจิตวิญญาณเป็นแก่นตัวตน(Self)ของบุคคลเป็นแหล่งที่เกิดความตระหนักในตนเองความรู้สึกขั้นสูงและเป็นพลังภายในบุคคลมีการเจริญเติบโตและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

สุขภาพ(Health)เป็นภาวะที่มีดุลยภาพและมีความกลมกลืนระหว่างจิตใจร่างกายและจิตวิญญาณหรือมีความสอดคล้องเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันระหว่างตัวตนตามที่รับรู้และตัวตนตามที่ประสบจริงส่วนการเจ็บป่วย(Illness)เป็นภาวะที่ไม่มีดุลยภาพของจิตใจร่างกายและจิตวิญญาณที่มีความไม่สอดคล้องระหว่างตัวตนตามที่รับรู้และตัวตนตามที่ประสบจริงซึ่งความไม่กลมกลืนนี้ทำให้เกิดโรค(Disease)และการเจ็บป่วยที่เกิดขึ้นอาจไม่จำเป็นต้องมีโรคก็ได้

การพยาบาล(Nursing)เป็นกระบวนการดูแลที่เข้าถึงจิตใจและความรู้สึกของบุคคล(Transpersonal Caring)ในการส่งเสริมสุขภาพการป้องกันโรคการเยียวยาการเจ็บป่วยและการฟื้นฟูสุขภาพซึ่งมีเป้าหมายเพื่อช่วยให้บุคคลเพิ่มดุลยภาพในตนเองเกิดความรู้ในตนเองเคารพนับถือตนเองดูแลเยียวยาตนเองเกิดความประจักษ์รู้ในความหมายของสภาวะต่างๆที่เกิดขึ้นในชีวิต

การดูแลตามแนวคิดนี้เป็นคุณธรรมของการพยาบาลเพื่อปกป้องส่งเสริมและพิทักษ์ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์

สิ่งแวดล้อม(Environment)เป็นสิ่งแวดล้อมทั้งทางกายภาพสังคมวัฒนธรรมและจิตวิญญาณซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องสิ่งแวดล้อมเหล่านี้มีอิทธิพลต่อการรับรู้และพัฒนาของบุคคลที่อาศัยอยู่ในการดูแลซึ่งกันและกันระหว่างบุคคลค่านิยมของสังคมเป็นปัจจัยสำคัญในการส่งเสริมให้การดูแลเกิดขึ้น

แผนภูมิที่1.6กรอบมโนทัศน์การดูแลมนุษย์ของวัทสัน

มโนทัศน์หลักของทฤษฎี

1.การดูแลที่เข้าถึงจิตใจของบุคคล(Transpersonal Caring)เป็นการดูแลที่เข้าถึง

ความรู้สึกของบุคคลมิได้เป็นเพียงการพบสัมผัสกันในช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้นหากแต่เป็นประสบการณ์หรือเหตุการณ์ที่มีความเกี่ยวข้องกับอดีตปัจจุบันและอนาคตการดูแลที่เข้าถึงความรู้สึกจึงมีความหมายมากกว่าการพบเจอกันจริงในช่วงเวลาที่เกิดขึ้น

ผู้รับการดูแลและผู้ดูแลสามารถเข้าถึงความรู้สึกและสัมผัสจิตใจซึ่งกันและกันจิตวิญญาณ

หลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน(A spiritual Union Occurs Between the Two Persons)อันจะทำให้ค้นพบพลังภายในตนเองและการควบคุมตนจากภายในตนโดยต่างก็สามารถอยู่เหนือตนเองเวลาสถานที่ภูมิหลังของกันและกันหรือกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่าพยาบาลเข้าไปสู่สนามปรากฏการณ์ของผู้อื่นและผู้อื่นก็เข้ามาในประสบการณ์ของพยาบาลทำให้ผู้ดูแลรักษาไว้ซึ่งศักดิ์ศรีของผู้รับการดูแล

การดูแลที่เข้าถึงจิตใจของบุคคลจะเกิดขึ้นได้นั้นจะเกี่ยวข้องกับความเป็นตัวตนของบุคคลและลักษณะต่างๆในเรื่องต่อไปนี้

1.1ตัวตน (Self)บุคคลมีตัวตนทั้งลักษณะที่เป็นอยู่จริง(Self as it is)และ

ตัวตนในอุดมคติ(Ideal Self)ที่บุคคลอยากจะเป็นรวมทั้งมีตัวตนสูงสุดคือจิตวิญญาณ(Spiritual Self)ซึ่งเป็นแหล่งที่เกิดความตระหนักความรู้สึกสำนึกขั้นสูงเป็นพลังภายในที่จะทำให้บุคคลอยู่เหนือตัวตนปกติได้

1.2สนามปรากฏการณ์(Phenomena Field)หมายถึงภูมิหลังหรือประสบการณ์

ชีวิตของบุคคลที่เป็นลักษณะเฉพาะของตนเรียกว่าสนามปรากฏการณ์ของชีวิตซึ่งบุคคลใช้เป็นกรอบอ้างอิงและให้ความหมายต่อสรรพสิ่งต่างๆทั้งในอดีตปัจจุบันและอนาคตตามการรับรู้และประสบการณ์

1.3การดูแลที่เกิดขึ้นจริง(Actual Caring Occasion) )เป็นการดูแลขณะเวลา

ที่พยาบาลผู้ให้การดูแลและผู้รับการดูแลรับรู้ตรงกันหรือเข้าใจถึงความรู้สึกซึ่งกันและกันมีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ชีวิตมีโอกาสตัดสินใจเกี่ยวกับวิธีที่จะมาปฏิสัมพันธ์ต่อกันในช่วงขณะนั้นๆเลือกปฏิบัติหรือกระทำสิ่งที่ดีที่สุดหรือเหมาะสมที่สุดในสถานการณ์นั้นๆซึ่งนับเป็นการทำงานร่วมกันอย่างเสมอภาค(co-participant)ระหว่างพยาบาลและผู้รับบริการเป็นผลให้บุคคลดูแลเยียวยาตนเองและเรียนรู้ความหมายของสภาวะที่เกิดขึ้นในชีวิต

2.ปัจจัยการดูแล(Carative Factors)เป็นปัจจัยที่เป็นตัวเชื่อมต่อตามแนวคิดของวัทสันอาศัยปัจจัยการดูแล10ประการดังนี้( George , Julia B, 2002 )

2.1ระบบคุณค่าการสร้างประโยชน์ต่อเพื่อนมนุษย์(Humanistic Altruistic System of values)การดูแลอยู่บนพื้นฐานของคุณค่าสากลคือคุณค่าของความเป็นมนุษย์และคุณค่าการเห็นแก่ประโยชน์ของผู้อื่นคุณค่าของมนุษย์ได้แก่ความเมตตาความห่วงใยความเห็นใจความรักต่อตนเองและผู้อื่นส่วนคุณค่าการเห็นแก่ประโยชน์ผู้อื่นคือความมุ่งมั่นและความพึงพอใจที่เกิดขึ้นจากการให้คุณค่าเหล่านี้ส่งเสริมจริยธรรมการดูแลเชิงวิชาชีพ

2.2 ความศรัทธาและความหวัง(Faith-Hope)การสร้างความเชื่อและสิ่งที่มีความหมายต่อผู้ป่วยเพื่อจะช่วยส่งเสริมและคงไว้ซึ่งสุขภาพพยาบาลสามารถส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีความศรัทธาและความหวังในสิ่งที่ผู้ป่วยยึดมั่นรวมทั้งความศรัทธาต่อแผนการรักษาพยาบาลและความสามารถของพยาบาล

2.3ความไวต่อความรู้สึกของตนเองและบุคคลอื่น (Sensitivity of Self and others)การสร้างความไวต่อความรู้สึกต่อตนเองทำให้เข้าใจถึงความรู้สึกของตนและเกิดการยอมรับตนเองและบุคคลอื่นการสร้างความไวต่อความรู้สึกนี้ช่วยให้บุคคลมีการพัฒนาด้านจิตวิญญาณ

2.4การสร้างสัมพันธภาพการช่วยเหลือไว้วางใจ(Helping-Trusting Human Caring Relationship)การสร้างสัมพันธภาพการดูแลช่วยเหลือเป็นแกนหลักของการดูแลสุขภาพการดูแลที่เข้าถึงจิตใจของผู้ป่วยนั้นทั้งพยาบาลและผู้ป่วยสามารถเข้าสู่ประสบการณ์ชีวิตซึ่งกันและกันการสร้างสัมพันธภาพนี้จึงอาศัยการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ

2.5 การยอมรับการแสดงออกของความรู้สึกทั้งทางบวกและทางลบ (Expressing Positive and Negative Feelings)ความรู้สึกมีอิทธิพลต่อความคิดและพฤติกรรมการกระทำของบุคคลจึงควรต้องพิจารณาความรู้สึกทั้งทางบวกและลบในกระบวนการดูแลการยอมรับตนเองและบุคคลอื่นซึ่งจะช่วยส่งเสริมให้เกิดการเยียวยา(Healing)และการค้นหาความหมายของการเป็นอยู่ของชีวิต

2.6การใช้การแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ในกระบวนการดูแล (Creative Problem-Solving Caring Process)ในกระบวนการแก้ปัญหาซึ่งประกอบด้วยการประเมินสภาพการวางแผนการนำแผนไปปฏิบัติและการประเมินผลพยาบาลใช้พลังตนเองและความรู้ทุกหมวดได้แก่วิทยาศาสตร์สุนทรียศาสตร์จริย-ศาสตร์โดยการจินตนาการและตัดสินใจเลือกวิธีปฏิบัติที่เหมาะสมแก่ผู้ป่วยในแต่ละสถานการณ์

2.7การส่งเสริมการเรียนการสอนที่เข้าถึงจิตใจของบุคคล (Transpersonal Teaching and Learning)พยาบาลและผู้ป่วยเรียนรู้ร่วมกันในกระบวนการเรียนการสอนพยาบาลต้องมีความสามารถที่จะเข้าถึงการรับรู้ความรู้สึกและความเข้าใจซึ่งกันและกันทั้งพยาบาลและผู้ป่วยเป็นทั้งผู้เรียนและผู้สอนทั้งนี้มีเป้าหมายเพื่อแก้ปัญหาและส่งเสริมสุขภาพผู้ป่วย

2.8 การประคับประคองสนับสนุนและแก้ไขสิ่งแวดล้อมด้านกายภาพจิตสังคมและจิตวิญญาณ(Supportive, Protective, and/or Corrective Mental, Physical, Societal and Spiritual Environment)การดูแลเอาใจใส่และให้การประคับประคองสิ่งแวดล้อมทั้งด้านกายภาพจิตสังคมและจิตวิญญาณเป็นการส่งเสริมอัตมโนทัศน์ที่ดีและเพิ่มความรู้สึกการมีคุณค่าในตนเองของผู้ป่วยซึ่งจะช่วยส่งเสริมสุขภาพและการเยียวยา

2.9การช่วยเหลือเพื่อตอบสนองความต้องการของบุคคล (Human Needs Assistance)ในการมีชีวิตอยู่บุคคลมีความต้องการทั้งด้านชีวภาพจิตสังคมและพัฒนาด้านจิตวิญญาณการได้รับการตอบสนองความต้องการช่วยให้บุคคลมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการพยาบาลจะชี้แนะให้ผู้ป่วยแต่ละบุคคลได้พิจารณาค้นหาความต้องการที่มีความสำคัญมากที่สุดสำหรับเขาและช่วยเหลือให้เขาได้บรรลุความต้องการ

2.10การเสริมสร้างพลังจิตวิญญาณในการมีชีวิตอยู่ (Existential-Phenomenological-spiritual Forces )จิตวิญญาณเป็นแก่นหรือตัวตนภายในบุคคลเป็นสิ่งที่ช่วยให้บุคคลค้นพบคุณค่าความหมายและเป้าหมายของชีวิตจิตวิญญาณของบุคคลจะมีการพัฒนาตามประสบการณ์ของชีวิตซึ่งจะเกี่ยวข้องกับความเชื่อความศรัทธาในศาสนาพยาบาลสามารถช่วยให้บุคคลได้สะท้อนคิดเพื่อค้นพบพลังภายในที่จะทำให้เกิดความเข้าใจสัจธรรมของชีวิตให้ความหมายต่อสภาวะของชีวิตทั้งยามเจ็บป่วยและมีสุขภาพดีทั้งนี้พยาบาลต้องเป็นผู้ที่มีการพัฒนามิติจิตวิญญาณของตนเองอย่างต่อเนื่อง

ทฤษฎีการดูแลเอื้ออาทรกับกระบวนการพยาบาล

ทฤษฎีการพยาบาลของวัทสันสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยได้โดยการประยุกต์ใช้ตามแนวคิดกระบวนการพยาบาลที่สามารถใช้ได้ตั้งแต่ขั้นประเมินสภาพเป็นต้นไปดังนี้

ขั้นประเมินสภาพ (Assessment)โดยที่มีการประเมินสภาพผู้ป่วยจากความต้องการ4ระดับตามแนวคิดของวัทสันคือความต้องการด้านกายภาพและชีวภาพ(Biophysical needs)ความต้องการด้านกายและจิตใจ(Psycho-physical needs)ความต้องการด้านจิตสังคม(Psycho-social needs)และความต้องการการพัฒนาภายในตน(Intrapersonal needs)ซึ่งความต้องการนี้วัทสันประยุกต์ตามแนวคิดของMaslow (ดังแสดงในแผนภูมิที่1.7 )ประเมินสภาพร่างกายและการตรวจทางห้องทดลองในการประเมินความต้องการจะประเมินตามทัศนะของผู้ป่วยว่าเขารับรู้ปัญหาตามความต้องการแต่ละระดับอย่างไร

ขั้นวินิจฉัยทางการพยาบาล (Nursing Diagnosis)การวินิจฉัยการพยาบาลเป็นการวินิจฉัยปัญหาในกรอบความต้องการทั้ง4ระดับที่ได้จากข้อมูลการรับรู้ของผู้ป่วยและจากการประเมินสภาพร่างกายและการตรวจทางห้องทดลองการเขียนข้อวินิจฉัยเป็นการระบุปัญหาที่เกิดเนื่องจากการไม่ได้รับการตอบสนองความต้องการรวมทั้งระบุสาเหตุซึ่งอาจเป็นได้ทั้งปัญหาจะเลือกใช้ปัจจัยการดูแล10ประการที่เหมาะสมในการแก้ไขแต่ละปัญหาและในแต่ละปัญหาอาจใช้ปัจจัยการดูแลหลายปัจจัยก็เป็นได้ทาเลนโต( Talento, 1995 )ได้แสดงตัวอย่างการประยุกต์ใช้ทฤษฎีการดูแลมนุษย์โดยผ่านกระบวนการพยาบาล

ขั้นวางแผนการพยาบาล(Nursing plan)การวางแผนการพยาบาลจะวางแผนร่วมกับผู้ป่วยโดยมีการตกลงในจุดมุ่งหมายร่วมกันและกำหนดกิจกรรมซึ่งการที่จะได้กิจกรรมที่เหมาะสมและเกิดการมีส่วนร่วมได้นั้นจะต้องมีการนำแนวคิดปัจจัยการดูแล10ประการมาเลือกใช้

ขั้นปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)การปฏิบัติการที่จะให้ได้ตามแผนนั้นพยาบาลต้องใช้ทักษะการสร้างสัมพันธภาพและแนวคิดปัจจัยการดูแล10ประการเป็นตัวเชื่อมให้เกิดรับรู้ซึ่งกันและกันและเกิดความร่วมมือในการดูแลสุขภาพให้บรรลุจุดมุ่งหมาย

ขั้นประเมินผล (Evaluation)การประเมินจะดำเนินการหลังการปฏิบัติการพยาบาลโดยประเมินตามจุดมุ่งหมายซึ่งมีเกณฑ์การประเมินเป็นตัวตัดสินว่าบรรลุจุดมุ่งหมายมากน้อยเพียงใดการประเมินผลนั้นผู้ป่วยมีส่วนในการประเมินและร่วมรับรู้ด้วยเสมอแล้วนำผลที่ได้นั้นมาทบทวนและวางแผนต่อไป

แผนภูมิที่1.7ระดับความต้องการของบุคคลตามแนวคิดของวัทสัน(Watson, 1979.p.110)

Highest order need (intrapersonal)

Self Self

Actualizationactualization

Highest order need (psychosocial)

Esthetics NeedAffilation

toknowandAchievement

Lower order needs (psychophysical)

understand EsteemSexuality

Activity

Love-belongingness

Ventilation

Lower order needs (biophysical)

SafetyElimination

Food and fluid