De Aelio Maximo Gladiatore

** DE AELIO MAXIMO GLADIATORE **

Home page: www.krescendo.com/gladiatorlatin/index.html

The idea was to have fun translating the movie into Latin. This compilation is made from material from the public domain. The movie, book and print are copyrighted and this is not intended to infringe upon that. It is not our intention to republish or to duplicate any copyrighted movie or any dialogue of the movie Gladiator and in fact, there is no guarantee that our recollection and representation of any dialogue is accurate. This interpretation is made for no commercial purpose and only for our own intellectual curiosity, enjoyment of the movie and for public comment. This is a fair dealing for personal reasons and for the purposes of criticism and review to enable fans with an interest in Latin to enjoy the movie in the language of our fathers.

The translator acknowledges and thanks the members of the Dreamworks SKG Discussion board, who published the website
http://www.spielberg-dreamworks.com/gladiator/storyline/Story_Line.htm

which was used as reference for the English script.

Traduzione a cura di: / Translated by:
Gabriele Albarosa ()
Riveduto e corretto da:
Un professore universitario che vuole restare anonimo sino al completamento del lavoro di revisione / Reviewed and corrected by:
A university professor in classics who wishes to remain anonymous until the revision work is completed
Note: / Notes:
I capitoli 1-3 sono stati riveduti e corretti una prima volta.
Il lavoro di revisione dei capitoli 4-8 e la revisione finale del testo nel suo insieme sara’ completato tra alcune settimane. / Chapters 1-3 have gone through a first round review and corrected.
The revision work for chapters 4-8 is underway and will be completed in the next few weeks together with a full final revision of the overall translation.
Il testo e’ strutturato in paragrafi numerati progettati per permettere un facile confronto con le versioni Italiana ed Inglese della sceneggiatura. / The text is structured in numbered sections and paragraphs to allow easy cross-referencing with the Italian and English versions of the script.
Critiche, commenti e suggerimenti sulla traduzione sono benvenuti e riceveranno risposta se inviate email a:
Gabriele Albarosa
() / Comments, criticism and suggestions on the translation are welcome and emails to Gabriele Albarosa () will receive a reply.
Londra, 17 Marzo 2003 / London, 17 March 2003

Acknowledgements

Jul 2003 et Sep 2003: Multas gratias Josepho-Mariae Valladolid agimus pro sedula illius lectione atque emendationibus.

Index

1 De belli germanici extrema pugna 2

2 De Adventu Commodi et Lucillae 4

3 De Imperatoris Morte atque persecutione Maximi 7

4 De servitute Maximi gladiatoris in Africa 10

5 De praedicatione Munerum Gladiatorium 12

6 De triumpho Maximi in Amphitheatro Flavio 15

7 De senatus coniuratione 18

8 De certamine extremo atque morte Maximi 20

1  De belli germanici extrema pugna

1.1.1  CUM MAXIME FLORERET ROMANORUM IMPERIUM EIUS FINES AB AFRICAE ARENIS USQUE AD SEPTENTRIONALES ANGLORUM TERRAS PATEBANT

1.1.2  PLUS QUAM QUARTA PARS HOMINUM IN ORBE TERRARUM SUB CAESARUM DOMINATIONE VITAM DEGEBANT ATQUE DE VITA DECEDEBANT

1.1.3  ANNO CENTESIMO OCTOGESIMO POST CHRISTUM NATUM, HIEME INEUNTE, IMPERATOR MARCUS AURELIUS, DUODECIM POST ANNOS, BELLUM COMPOSUIT CUM BARBARORUM GERMANORUM NATIONIBUS

1.1.4  EXTREMUM OPPIDUM OBSTABAT QUIN ROMANORUM EXERCITUS OMNINO VICTORES DISCEDERENT ET CONSTANS PAX IN OMNIBUS IMPERII FINIBUS ESSET.

1.2 

1.2.1  MILITES: Dux

1.2.2  MAXIMUS: Exilis et esuriens. Nihil etiamnunc?

1.2.3  QUINTUS: Nullum indicium.

1.2.4  MAXIMUS: Quamdiu profectus est?

1.2.5  VALERIUS: ferme abhinc duas horas

1.2.6  VALERIUS: Pugnabunt, dux?

1.2.7  MAXIMUS: mox sciemus.

1.3 

1.3.1  QUINTUS: Miles, tormenta illa te promovere iussi: destinata non feriunt.

1.3.2  MAXIMUS: destinatum bene petitur

1.3.3  QUINTUS: Sed in periculo equites versantur

1.3.4  MAXIMUS: ...Periculum accipiendum est!

1.4 

1.4.1  BARBARI GERMANICI: "ihr seid Hunde"

1.4.2  MAXIMUS: Nolunt colloqui

1.4.3  BARBARUS GERMANICUS: Ihr seid verfluchte Hunde!

1.4.4  QUINTUS: Nolunt sibi persuadere se devictos esse

1.4.5  MAXIMUS: Agnosceres tu, Quinte? Agnoscerem ego?

1.4.6  MAXIMUS, VALERIUS, QUINTUS: 'Vis et Honor!'

1.4.7  MAXIMUS : Signo dato, maxima vi impetum in hostes date!

1.4.8  QUINTUS: tormenta tendite! Pedites, instruite aciem! sagittarii, parati!

1.4.9  DUX SAGITTARIORUM: Sagittarii!

1.4.10  CENTURIO: nervo sagittas aptate!

1.4.11  SAGITTARIUS: ...aptatae!

1.4.12  MAXIMUS: Fratres..., diebus viginti frumenta mea metam, animo fingite ubi vosmet ipsi eritis atque ita erit. Conferti manete, haud procul ab me. Si, soli, adequitatis in campos patentes, sole fulgente in vultu, nolite timere, quod estis in Eliysium et iam mortui!!! Fratres, quod in vitae spatium agimus in aeternum resonat.

1.4.13  CENTURIO TORMENTARIUS: tendite, tendite!

1.4.14  MILITES: Cohortes, paratae!

1.5 

1.5.1  CENTURIO: Sagittarii, sagittis ignem inferte!

1.5.2  CENTURIO: ..ignem inferte!

1.5.3  CENTURIO: Sagittarii, mittite!

1.5.4  CENTURIO TORMENTARIUS: iacite!

1.5.5  MAXIMUS: Recta fronte! Recta fronte! Manete apud me! Manete apud me!

1.5.6  CENTURIO: Testudo!

1.5.7  MAXIMUS: Roma victrix!

1.5.8  CENTURIO: Roma victrix!

2  De Adventu Commodi et Lucillae

2.1 

2.1.1  COMMODUS: Existimas eum moriturum esse?

2.1.2  LUCILLA: decem annos iam cotidie moritur.

2.1.3  COMMODUS: Nisi vere moribundus esset, ne nos convocavisset...

2.1.4  LUCILLA: fortasse sincere nos desiderat

2.1.5  COMMODUS: Atque ...non arcessivisset senatores...

2.1.6  LUCILLA: iam satis, Commode. Post quindecim dies quam iter fecimus, ob tuam perpetuam coniurationem mihi caput dolet.

2.1.7  COMMODUS: Consilium coepit, quod nuntiabit! Me Caesarem creabit... Primum omnium ...cum id fiet . eum magnis honoribus cumulabo, ludis maiestate eius dignis.

2.1.8  LUCILLA: In praesens tempus, primum omnium, calida lavabor.

2.1.9  MILITES: Princeps...Ferme advenimus, princeps...Princeps...

2.1.10  COMMODUS: Ubi est Caesar?

2.1.11  MILES: in loco quo bellum gestum est. Ad bellum profecti sunt abhinc undeviginti dies. Saucii nunc etiam adveniunt.

2.1.12  COMMODUS: equum! ...osculum?

2.2 

2.2.1  MARCUS: Rursus tuam virtutem militarem adhibuisti, Maxime; postremumque, spero.

2.2.2  MAXIMUS: Nullus hostis contra quem pugnare superest, Caesar.

2.2.3  MARCUS: Semper cum aliquo pugnandum est. Quomodo maximum Romanorum spectatae virtutis ducem remunerari potero?

2.2.4  MAXIMUS: .me mittendo?

2.2.5  MARCUS: Ah...Domum...

2.2.6  MAXIMUS: Tibi honorem tribuunt, Caesar.

2.2.7  MARCUS: Tibi, Maxime. Tibi honorem tribuunt.

2.3 

2.3.1  COMMODUS: ...Non adfui? Non adfui proelio?

2.3.2  MARCUS: ab omni bello afuisti!

2.3.3  COMMODUS: Macte virtute! hecatomben faciam ut honori triumpho tuo sit.

2.3.4  MARCUS: omitte hecatomben, atque Maximo honores tribue! Ipse victorem discessit.

2.3.5  COMMODUS: Dux.

2.3.6  MAXIMUS: Princeps.

2.3.7  COMMODUS: Roma tibi salutem dicit atque ego te ut fratrem amplector. Iam multum temporis effluxit, iucundissime amice.

2.3.8  MAXIMUS: Princeps.

2.3.9  COMMODUS: Hic, pater, in me innitere.

2.3.10  MARCUS: tempus est iam hinc abire me.

2.3.11  MARCUS: Haecne est gloria Urbis?

2.4 

2.4.1  BACKGROUND: ...eramus tres legiones contra quattuor milia eorum...

2.4.2  MAXIMUS: Dux! Incolumis?

2.4.3  QUINTUS: Salvus.

2.4.4  MAXIMUS: est dis aliquid leporis.

2.4.5  QUINTUS: dii te adamant.

2.4.6  VALERIUS: in castra, Dux, aut in Urbem redis?

2.4.7  MAXIMUS: domum peto. Ad mulierem, filium, frumenta redeo.

2.4.8  QUINTUS: Maximus agricola. Incredibile est quomodo hoc fiat.

2.4.9  MAXIMUS: Quinte, humus faciliter eluitur quam sanguis.

2.4.10  COMMODUS: Hic est.

2.4.11  MAXIMUS: Princeps.

2.4.12  COMMODUS: Senator Gaius, Senator Falcus...Cave Gaium, tuo auri venenum infundet et quondam expergisceris atque modo dices: .Res Publica! Res Publica! Res Publica!.

2.4.13  GAIUS: Cur non? Urbs ut res publica condita est.

2.4.14  COMMODUS: Scilicet, atque in Re Publica, Senatus summum imperium tenet. .Sed hoc certe minime Caii senatoris animus permotus est...

2.4.15  FALCUS: Quid sentis, Dux? Imperatorine an Senatui faves?

2.4.16  MAXIMUS: Militi in hostes intuendi opportunitas est, Senator.

2.4.17  GAIUS: haud dubie, cum excercitui praesis, multum valere in re publica possis.

2.4.18  COMMODUS: te admoni, sed te eripiam...Senatores... Mihi opus erunt viri tuae rationis.

2.4.19  MAXIMUS: Quomodo te iuvabo, princeps?

2.4.20  COMMODUS: Scis quod sit imperare. Iube, milites quod iussi sunt faciunt, proelium vincitur. Senatores illi conspirant et certant et adulant et coniurant. Maxime, nobis urbs ex manibus hominum in re publica exercitatorum eripienda est. Tibi confidere potero in discrimine?

2.4.21  MAXIMUS: Princeps, cum primum pater tuus mihi commeatum dabit, in animo habeo domum redire.

2.4.22  COMMODUS: Domus...nemo hoc meruit magis quam tu. Sed noli praeter modum acquiescere - fieri potest ut brevi tempore tuo auxilio mihi opus sit. Lucilla adest - sciebasne? Numquam memoria tui ex animo discessit. Atque nunc dux fortissimus es...

2.5 

2.5.1  MARCUS: Utinam vir nata esses. Qualis Caesar factus esses!

2.5.2  LUCILLA: Pater.

2.5.3  MARCUS: Fortis fuisses. Mecum quaero num etiam iustus fuisses.

2.5.4  LUCILLA: Fuissem quod tu voluisses.

2.5.5  MARCUS: Oh. Belle iter fecistis?

2.5.6  LUCILLA: Iter longum atque incommodum. Cur veni?

2.5.7  MARCUS: Opem peto ab te, pro fratre tuo.

2.5.8  LUCILLA: Scilicet.

2.5.9  MARCUS: Te amat, semper te amavit. Nunc cum maxime te requiret. Iam satis negotiorum. Animo fingimus ut tu pia filia et ego pater bonus essemus.

2.5.10  LUCILLA: Nonne est hoc amoenum simulatum?

2.6 

2.6.1  MAXIMUS: Me arcessivisti, Caesar? ...Caesar?

2.6.2  MARCUS: Me rursus certiorem fac, Maxime: cur sumus hic?

2.6.3  MAXIMUS: Pro imperii gloria, Caesar.

2.6.4  MARCUS: Ita est, ita plane est. Nunc reminiscor. Tabulam illam vides, Maxime? Hic est mundus quem creavi. In annos quinque et viginti urbes cepi, sanguinem profudi, imperium extendi. Posteaquam imperator factus sum, quattuor modo annos sine bello expertus sum. Quattuor annos imbelles ex viginti. Atque quam ob rem?

2.6.5  MAXIMUS: Caesar, tua vita...

2.6.6  MARCUS: Quaeso, quaeso, noli me Caesarem appellare. Veni, quaeso, hic side. Familiarem sermonem conferamus; simpliciter, ut viri. Maxime, loquere igitur.

2.6.7  MAXIMUS: Quinque milia meorum militum foris versant, in algido luto. Tria milia eorum vulnere affecti et lacerati. Duo milia eorum numquam hinc excedent. Non putem sine causa eos pugnavisse atque mortem obisse.

2.6.8  MARCUS: Quid putes igitur?

2.6.9  MAXIMUS: Pugnaverunt pro TE et pro Urbe.

2.6.10  MARCUS: Quid est Urbs, Maxime?

2.6.11  MAXIMUS: Magnam partem locorum in orbe terrarum vidi: mores feros, saevos, truces inveni. Roma est lux.

2.6.12  MARCUS: Verumtamen numquam illic adfuisti. Quot mutavit non crevisti. Moriturus sum, Maxime; cum vir suae vitae finem sentit, vult scire se non sine causa vixisse. Quo modo de me conmemorabunt posteri? ut philosophus aut vir militaris aut tyrannus? Aut imperator ero qui Romae veram naturam suam reddidit? Umbra olim erat id quod erat Roma, ita fragilis ut flatus delere potuerit. Sic fragilis. et timeo ne, ante exactam hiemem, ipsa pereat.

2.6.13  MARCUS: Maxime, nunc susurramus, una tu et ego. Habes filium? Mihi de domo tua narra!

2.6.14  MAXIMUS: Domus mea in colli supra Emeritam Augustam nititur. Locus amoenus.saxa rosea quae sole utuntur, culina in aperto odoribus imbuta: die aromatum ac nocte iasminorum. Apud cancellos praegrandis populus stat. Fici, mala, pira. Humus, Marce, nigra: nigra ut mulieris meae coma. Ordines uvarum ad meridiem, olivarum ad septentrionem spectantes. Mannuli indomiti apud domum ludunt, filium meum delectantes: aliquis ex eis esse vult.

2.6.15  MARCUS: Quamdiu abes a domo tua?

2.6.16  MAXIMUS: Duo annos, ducentos sexaginta et quattuor dies, et hodie mane.

2.6.17  MARCUS: Tibi invideo, Maxime. Domus amoena...operae pretium est armis eam defendere? . Ante quam domum revertas, tibi extremum mandatum impendet.

2.6.18  MAXIMUS: Quod iubes, Caesar?

2.6.19  MARCUS: Me extincto, volo te defensorem Urbis esse. Summam rerum omnium tibi permittam ut hoc unum facias: ut potestatem populo Romano reddas, atque corruptionem quae Urbem diruit conficias. Assentieris magno honori quem tibi praebui?

2.6.20  MAXIMUS: Assentiero? Ex animo, minime.

2.6.21  MARCUS: Maxime, satis causae est quare tu deligaris.

2.6.22  MAXIMUS: Sed certe praefectus, senator, peritus quidam in Urbe, in re publica excercitatus...

2.6.23  MARCUS: Sed non infectus es vitiis Urbis.

2.6.24  MAXIMUS: Et Commodus?

2.6.25  MARCUS: Commodo non est honestas, iam a pueris hoc sciebas. Commodus in imperio esse non potest. Minime decet. Tu es filius quem gignere debebam. Commodus consilio meo assentietur. Compertum habet te spem in exercitus fide ponere posse.

2.6.26  MAXIMUS: Ad cogitandum spatium a te postulo.

2.6.27  MARCUS: Scilicet. Ad solis occasum acceperis, spero. Nunc me ut filium amplectere et seni stragulum alium trade.

3  De Imperatoris Morte atque persecutione Maximi

3.1 

3.1.1  LUCILLA: Nunc pater meus te maxime diligit.

3.1.2  MAXIMUS: Domina.

3.1.3  LUCILLA: Non semper res ita se habuerunt.

3.1.4  MAXIMUS: Multa mutant.

3.1.5  LUCILLA: Scilicet, sed non omnia. Maxime, consiste! Os offer! Mihi anxius videris.

3.1.6  MAXIMUS: Multi meorum militum confecti sunt.

3.1.7  LUCILLA: Quid quaerebat a te pater?

3.1.8  MAXIMUS: Mihi bene dicere antequam domum peterem.

3.1.9  LUCILLA: Mentiris. Semper omne tuum mendacium animadverti, nam mentiri nescis.

3.1.10  MAXIMUS: Numquam libero mendacio, more tuo, abusus sum.

3.1.11  LUCILLA: Non nego. Sed numquam hoc facere debuisti. Miles facilius vitam degit. An putas me omni humanitate exuisse?

3.1.12  MAXIMUS: Puto te admodum aptam ad expediendum.

3.1.13  LUCILLA: Maxime, iam satis. An est tam horribile me in conspectum tui redire?

3.1.14  MAXIMUS: Minime. Proelio defatigatus.

3.1.15  LUCILLA: Conspectus mei patris tam debilis te dolore afficit...

3.1.16  LUCILLA: Commodus certum habet meum patrem de successione allaturum esse. An fratri meo servies ita ut patri servisti?

3.1.17  MAXIMUS: Romae semper serviam.

3.1.18  LUCILLA: Etiam nunc deos precor pro te. Sane quidem, precor.

3.1.19  MAXIMUS: Mortem tui viri mihi dolorem attulit. In luctu fui.

3.1.20  LUCILLA: Gratias tibi ago.

3.1.21  MAXIMUS: Novi te filium habere.

3.1.22  LUCILLA: Verum: Lucius. Annum Octavum ferme complevit.

3.1.23  MAXIMUS: Filius meus quoque. Gratias tibi ago pro precibus tuis.

3.2 

3.2.1  MAXIMUS: Lares, auxilium a vobis peto. Sancta mater, deorum consilia ad me defer. Pater,uxorem et filium dulcem protege. Insusurra in eorum aures me vivere ut eos amplectar. Lares, vobis honores tribuo, atque virtutem quam me docuistis adhibere experiar.

3.2.2  MAXIMUS: Cicero. Tibi labor estne officium tuum exsequaris?

3.2.3  CICERO: Aliquando de mea sententia gero, reliquo tempore officium meum exsequor.

3.2.4  MAXIMUS: Forsitan non domum denique regrediamur.

3.3 

3.3.1  MARCUS:Esne paratus ad urbi serviendum?

3.3.2  COMMODUS: Scilicet, pater.

3.3.3  MARCUS: Non imperator fies.

3.3.4  COMMODUS:Quinam homo prudentior atque maior natu in locum ei supponetur?