Gabriel Temkin

GABRIEL TEMKIN

16.02.1921 - 15.07. 2006

GABRIEL TEMKIN

Ważniejsze publikacje (za okres 1977 – 2000):

1. Gabriel Temkin. - East-West Foreign Trade Implications of Central Planning /prepared for presentation at the Vienna Institute for Comparative Economic Studies, 1977, Part 1/

2. Gabriel Temkin - On Equilibrium. Relevant or Irrelevant? Department of Economics, Brock University, 1984 r.

3. Gabriel Temkin - Foreign Credits. Poland’s Experiment with Import -induced

Growth. / Working paper/ Department of Economics. Brock University,

St. Catharines, Canada. April 1986

4 Gabriel Temkin - On Economic Reforms in Socialist Countries: The Debate on Economic Calculation Under Socialism Revisited. Communist Economies, Vol. 1 No 1, London, England 1989.

5. Gabriel Temkin – The Debate on Economic Calculation Revisited, wyd. drugie w: The International Library of Critical Writings in Economics, Markets and Socialism, Alec Nove and Ian D.Thatcher (eds.), Edward Elgar Publ. Brookfield, Vermont,1994.

6. Gabriel Temkin – Marie Lavingne, The Economics of Transition. From Socialist Economy to Market Economy, A review, w: Europe-Asia Studies, vol. 48, No 6, 1996

7. Gabriel Temkin - Information and Motivation: Reflections on the Failure of the Socialist Economic System, Communist and Post-Communist Studies, vol. 29, No 1, March 1996, Elsevier Science Ltd.

8. Gabriel Temkin - The New Market Socialism, a Critical Review, Communist and Post-Communist Studies; vol. 29, No 4, December 1996, Elsevier Science Ltd.

9. Gabriel Temkin - Karl Marx and the Economics of Communism: Anniversary Recollections, Communist and Post-Communist Studies, vol. 31, No 4, December 1998. Elsevier Science Ltd.

10. Gabriel Temkin - My Just War. The Memoir of a Jewish Red Army Soldier in World War II, 1998, Presidio Press, Novato, California.

11. Gabriel Temkin – Socjalizm rynkowy czy kapitalizm? Ekonomista, Warszawa, No 1, 1998.

12. Gabriel Temkin – O Socjaliźmie Rynkowym –„starym i „nowym”, w: Polscy Ekonomiści w Świecie, pod red. T.Kowalika i J. Hausnera, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000 r.

GABRIEL TEMKIN

BIOGRAM

Gabriel Temkin urodził się 16 Lutego 1921 roku, w Łodzi, w rodzinie współwłaściciela niewielkiej fabryki pończoch. Po sześciu latach nauki w prywatnej szkole, zostal przyjęty do pierwszej klasy gimnazjum, ale ze względu na załamanie się sytuacji finansowej rodziny, nie mógł, mimo zwolnienia z czesnego, kontynuować nauki. Mając lat czternaście, po ukończeniu szkoly powszechnej, poszedł do pracy. Przez ponad cztery lata, aż do pażdziernika 1939, pracował w firmie Fabrykant i Rozenblat w Łodzi, 6-go Sierpnia 2, początkowo jako „chłopiec na posyłki” z płacą 7 zl. tygodniowo, stopniowo awansując do „pomocnika magazyniera”, z płacą 25 zl. tygodniowo, co w ostatnim przedwojennym roku stanowiło podstawę bytu jego rodziny.

Zachłannie czytający i wcześnie zaangażowany w ruchu politycznym, w wieku niespełna lat 16-tu jest członkiem KZMP, aż do rozwiązania partii komunistycznej przez Komintern, czyli trochę ponad rok. Jego wczesne zainteresowanie procesami gospodarczymi i nauką ekonomii było inspirowane głównie młodzieńczymi lekturami marksistowskimi: Kautsky, Bucharin,Lenin, Engels i Marks, między innymi.

Inwazja niemiecka 1939 r. bezpośrednio zagroziła polskim Żydom zagładą; ale gdy Związek Radziecki na zasadzie paktu /Ribentrop-Mołotow/ zajął wschodnie polskie tereny, pilnie strzeżona granica stała się na pewien okres czasu prawie amorficzna i tysiące Żydów polskich skorzystało z tej szansy na przeżycie, uciekając na Wschód. TEMKIN znalazl się, wraz ze swoją młodzieńczą miłością i przyszłą żoną, Hanną, najpierw na Uralu, gdzie przez krótki okres czasu pracował w kopalni węgla, a od kwietnia 1940 do inwazji Niemiec na Związek Radziecki , 22 czerwca 1941r, w Homlu, zatrudniony jako tkacz w Spółdzielni „Gomtekstil”. Jednocześnie uczył się w „Wieczorowej szkole średniej dla młodzieży pracującej” /zajęcia pięć razy na tydzień, od 7-mej do 10-tej wieczorem/ pragnąc zrealizować marzenie o dostępie do studiów wyższych.

W lipcu 1941 został powołany do wojska. Przeżył ponad rok służby w „Batalionach Pracy”, kopiąc okopy przeciwtankowe w pobliżu linii frontowych, dopóki takie linie były; przeżył niemiecki obóz jeniecki, skąd uciekał dwukrotnie; przeżył obóz NKWD sprawdzający „lojalność” byłych jeńców wojennych, i tyfus plamisty; powtórnie zmobilizowany przeżyl ponad dwa lata służby frontowej w pułku piechoty nr 458, 78 dywizji piechoty i awansując od szeregowca do starszego sierżanta w jednostce zwiadowczej i tlumacza pułku, przeszedł z nim w bojach od Kałacza nad Dnieprem do Budapesztu i Austrii. Swoje dramatyczne losy wojenne TEMKIN opisał w książce, wydanej w 1998r. „My Just War. The Memoir of a Jewish Red Army Soldier in World War II”, Presidio Press, Novato, USA. Książka była obszernie recenzowana w prasie, w Ameryce, w Anglii i w Izraelu, dyskutowana w błogach i grupach internetowych; znalazla się również na listach lektury zalecanej dla studentów Historii XX Wieku, a zwłaszcza historii Drugiej Wojny Swiatowej, w wielu uniwersytach USA.

Zdemobilizowany w pażdzierniku 1945; nagrodzony orderami: „Za Otwagu”, „Krasnaja Zwiezda”, i „Sława 3-go stopnia” udał się do Leningradu, gdzie Hanna byla już w tym czasie studentką Wydziału Filozofii Uniwersytetu Leningradzkiego, i po zdaniu egzaminów wstępnych, został przyjęty na pierwszy rok studiów na

Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Leningradzkiego.

W lipcu 1946 r. TEMKIN, wraz żoną, wraca do Łodzi; kontynuuje studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Łódzkiego, które ukończy w 1949 r., uzyskując tytuł Magistra Nauk Ekonomicznych. W 1946 r. wstępuje do PPR. W 1948-1949 pracuje w bibliotece Rocznej Szkoły PPR, w Łodzi.

W 1949 r., TEMKIN otrzymuje ofertę pracy w Warszawie; tu zaczyna się nowy rozdział jego życia: praca naukowa i pedagogiczna.

1949-1951- asystent w Katedrze Ekonomii Politycznej Dwuletniej Szkoły przy KC

PZPR

1951-1954 - zastępca kierownika Katedry Ekonomii Politycznej.

1955-1957 - zastępca dyrektora Dwuletniej Szkoły przy KC PZPR.

1957-1962 - pracownik naukowy Katedry Ekonomii Politycznej Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR

1962-1968 - Docent w Katedrze Ekonomii Politycznej Wyższej Szkoły Nauk Społecznych.

1966-1968 - Zastępca dziekana, tamże

1959-1968 - Doradca ekonomiczny Wicepremiera PRL

Zainteresowania naukowe TEMKINA będą koncentrowały się na problematyce funkcjonowania gospodarki planowej, w szczególności rachunku ekonomicznego, stosunków między centralnym planifikatorem a opartą na własności prywatnej gospodarką rolną, roli i funkcjonowaniu instrumentów rynkowych w gospodarce odgórnie zarządzanej. Gdy na początku lat pięćdziesiątych powołany zostaje Instytut Nauk Społecznych przy KC PZPR, TEMKIN współpracuje z tą placówką, prowadząc konsultacje dla „aspirantów”, przygotowujących prace doktorskie. Jednak jego własna praca badawcza nie rozwija się pomyślnie, napotykając na poważne kłopoty natury teoretycznej i ideologicznej. Rozczarowany rezultatem pracy nad własnym doktoratem, zniszczy ponad 150 stron napisanego i zaakceptowanego już tekstu. Dogmaty, oderwanie od otaczającej rzeczywistości, określały nie tylko kierunek badań ale i z góry założone ich wyniki. Zajmowanie się ogólnymi, czyli podstawowymi, problemami teoretycznymi, które najbardziej odpowiadały jego temperamentowi badawczemu i zachowanie przy tym integralności badawczej, okazywało się niemożliwe.

W okresie 1954-1956, gdy coraz wyraźniejszy staje się w PZPR ferment ideologiczny i narasta opór przeciwko zakłamaniu ideowemu, spadkowi poziomu życiowego, gdy rośnie żądanie demokracji wewnątrz partyjnej, jednym słowem gdy zbliżał się tzw. Polski Październik,TEMKIN był zaangażowany na rzecz ruchu reformy politycznej w swoim środowisku, a listy anonimowe, pełne gróźb i antysemickich wyzwisk, adresowane do niego, wyraźnie wskazywały nadawcę.

Zmiany polityczne 1956 r. przyniosły pewien modicum wolności, również intelektualnej. Rozbudzony w nowych warunkach ruch intelektualny przyniósł nowe recepty na poprawienie systemu. Z okresu 1957-1958 pochodzą trzy prace, które odzwierciedlają bardzo istotny etap w rozwoju TEMKINA, jako ekonomisty.

1) „Mit o prawie wartości „ Polityka, nr.3 i 4, 1957; w wydaniu książkowym: „Dyskusji o prawie wartości ciąg dalszy”, Książka i Wiedza 1957.

2) Cykl artykułów „W Chinach: Przeciwko trzem plagom” Polityka No 21/1957, oraz: „W Chinach: Kwiaty i chwasty”,PolitykaNo 22/1957.

3) „Modele gospodarki socjalistycznej”, skrypt, na prawach rękopisu, 1957 r. wydany przez Wyższą Szkołę Nauk Społecznych, powtórnie wydany w 1962r., tamże.

Ad 1) „Prawo wartości zostało uznanane za panaceum na wszystkie wady i braki naszej gospodarki... Spotykam nieraz ludzi, dla których „prawo wartości” stało się swego rodzaju nowym wyznaniem. Ci nie wątpią, nie dociekają, tylko wierzą, podobnie zresztą, jak poprzednio wierzyli we wszechmoc i siłę zbawienną planowania centralnego”- pisal TEMKIN; poddaje ten nowy „mit” skrupulatnej analizie, bo wątpi, i chce dociekać. I do tego tematu będzie wracał wielokrotnie. W tym sensie, „mit o prawie wartości” stał się dla TEMKINA tematem seminalnym. „Dopiero gdy na serio zadałem sobie pytanie na temat „przydatności marksowskiej wizji społeczeństwa socjalistycznego do codziennego funkcjonowania tego społeczeństwa, zająłem się na poważnie studiowaniem Marksa” jak i nagromadzoną przez stulecie górę interpretacji jego poglądów - powie TEMKIN w swoich nieopublikowanych Wspomnieniach. Utwierdzając się, w miarę studiów, w przekonaniu, że centralnie planowana, kolektywistyczna gospodarka nie da się pogodzić z samoczynnym mechanizmem gospodarczym, zaczyna widzieć w koncepcji socjalizmu rynkowego pewien rodzaj nowej utopii, która, aczkolwiek pełniła pozytywną rolę w obnażaniu braków i wad centralnie sterowanej gospodarki, nie spełni pokładanych w nim przez jego zwolenników nadziei. „Podstawowym warunkiem realizacji autentycznej reformy w warunkach gospodarki socjalistycznej jest istnienie demokratycznych form rządzenia”, które umożliwiałaby weryfikaję działalności centralnego planifikatora i poddanie go większej kontroli społecznej, podkreśli wtedy TEMKIN na zakończenie swego artykułu. Wracając do tematyki „prawa wartości” w swojej ostatniej /dotychczas nieopublikowanej pracy, Dyskusje o gospodarce socjalistycznej, Marks-Lange-Mises-Hayek, Maj 1996 /, TEMKIN ujmuje problematykę teorii wartości opartej na pracy z perspektywy historii myśli ekonomicznej socjalizmu, pokazując jak Marks przejął od swoich poprzedników, Smitha i Ricardo, koncept samoczynnego mechanizmu poruszającego gospodarkę kapitalistyczną, sam zresztą nie przewidując żadnej dla niego roli w gospodarce kolektywistycznej, i jak po latach Stalin podniósł owo „prawo wartości” do rangi „podstawowego prawa” ekonomicznego, tworząc mit potrzebny do pełnienia określonych funkcji ideologicznych, i konkluduje – „To był mit epoki Stalina i wyszedł wraz z nią z obiegu, pozostawiwszy po sobie niechlubny raczej ślad w historii socjalistycznej myśli ekonomicznej”.

ad 2) Na wiosnę 1957r. Chou-En-Lai, który przyjechał do Polski z oficjalną wizytą, zaprosił na sześcio-tygodniowy pobyt do Chin małą grupę dziennikarzy, reprezentujących różne odcienie myśli politycznej. TEMKIN w tej grupie reprezentował tygodnik „Polityka”. Szerzył się wtedy , nie tylko w Polsce, inny mit - mit wolności intelektualnej w systemie monopartyjnym. Chiny triumfalnie głosiły politykę „stu kwiatów”, jakoby zgodnie tam rozkwitających. „Dowiedz się, jak to jest na prawdę z tymi „kwiatami” mówili mi towarzysze przed wyjazdem do Chin”- napisał TEMKIN po powrocie, przedstawiając sytuację w obszernym artykule, drukowanym w odcinkach: „W Chinach:Przeciwko trzem plagom” Polityka No 21/1957, oraz: „W Chinach: Kwiaty i chwasty” Polityka No 22/1957. Trzeci, następny odcinek swojej obszernej analizy, już przygotowany i przyjęty do druku, TEMKIN jednak z redakcji sam wycofał. Chińsko-radziecki konflikt graniczny i spory, mające miejsce już od pewnego czasu, zaczęly wyraźnie przybierać na sile. Dalsza publikacja tych krytycznych artykułów byłaby „laniem wody na młyn agresywnej radzieckiej anty-chińskiej polityki”, a tego robić nie chciał.

Ad 3) TEMKIN podjął tu próbę analizy samego pojęcia „model gospodarki socjalistycznej”, sklasyfikowania modeli oraz ich analizę porównawczą, prównując np. polski model z jugosłowiańskim i innymi, wedle stopnia decentralizacji oraz innych wskaźników.

Tekst ten miał się ukazać w książce: „Dyskusja o polskim modelu gospodarczym”, Książka i Wiedza, Warszawa 1957r. Jednakże, niemal w ostatniej chwili specjalny cenzor z ramienia KC, którym w tym wypadku był ówczesny szef gospodarki, Wicepremier, Eugeniusz Szyr, zakwestionował dopuszczenie artykułu TEMKINA do druku, żądając wprowadzenia szeregu istotnych zmian, zwłaszcza w części dotyczącej krytycznej analizy „Tez Rady Ekonomicznej w sprawie niektórych kierunków zmian modelu gospodarczego”. TEMKIN odmówił wprowadzenia zmian, raczej rezygnując z druku swego artykułu. Wkrótce po tym, Wicepremier Szyr zaproponował TEMKINOWI pełno-etatowe stanowisko doradcy ekonomicznego, które on przyjął. Łączył odtąd pracę jako doradca ekonomiczny Wicepremiera z pracą badawczą, i /częściowo/ z pracą pedagogiczną w Wyższej Szkole Nauk Społecznych.

Publikacje /ważniejsze/ okresu 1960-1968.

1. Gabriel Temkin, Karola Marksa obraz gospodarki komunistycznej, 1962, Warszawa, PWN

2. Gabriel Temkin, Marks i idea pieniądza pracy. Z problemów teorii wartości, 1965, Warszawa, Książka i Wiedza

3 Gabriel Temkin, „O aktualności teorii wartości ‘Kapitału’ ” w: Wokół teorii ekonomicznych „Kapitału”, Warszawa 1967,Książka i Wiedza.

ad 1. Na podstawie pracy: Karola Marksa obraz gospodarki komunistycznej TEMKIN uzyskał stopień naukowy Doktora Nauk Ekonomicznych, nadany przez Radę Wydziału Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Warszawskiego, 25 marca 1961 r.

„Czy kreślenie szczegółowego obrazu przyszłości pozostawało w sprzeczności z podstawami metodologicznymi Marksa i Engelsa ?” - pyta autor. I odpowiada – „Wydaje się, że brak ich zainteresowania dla teorii przyszłej gospodarki socjalistycznej wynikał nie tylko z niechęci do tworzenia utopii” ... ale w znacznym stopniu z tego, że teoretycy marksistowscy już „mieli przed oczyma mniej lub bardziej pełny, ale wyraźnie określony, obraz przyszłego ustroju”...że wyobrażali go sobie „jako absolutne przeciwieństwo gospodarki towarowo-pieniężnej”. Dla przyszłości zakładano bowiem „pracę bezpośrednio uspołecznioną czyli formę produkcji biegunowo przeciwstawną produkcji towarowej. Ten bezpośrednio społeczny charakter pracy, eliminując wszelkiego rodzaju formy więzi towarowych oraz prawo wartości, polegać miał, najogólniej biorąc, na bezpośrednim i proporcjonalnym do potrzeb rozdziale siły roboczej i środków produkcji pomiędzy rozmaite gałęzie produkcji oraz bezpośrednim podziale środków konsumpcji zgodnie z określonymi zasadami. Stąd organizacja przyszłej gospodarki miała się ukształtować w sposób zbliżony do organizacji gigantycznej wielo-oddziałowej fabryki, kierowanej planowo za pomocą metod naturalno-rozdzielczych przez scentralizowany zarząd nad rzeczami, który z czasem miał zająć miejsce państwa”. Socjalizm wyobrażano sobie jako ustrój wolny od jakichkolwiek sprzeczności, zorganizowany w sposób tak „prosty” i „przejrzysty”, że „nie pozostawiający miejsca dla jakiejkolwiek teorii ekonomicznej”.

Zastrzegając się, że ta wizja przyszłej gospodarki, jak ją nakreślił w swej książce i jaką poddał analizie, jest tylko pewną wersją poglądów klasyków, TEMKIN podkreśli, że pokazuje ona bezsporną więź z socjalistami wcześniejszej formacji i że „socjalizmu naukowego”, od „utopijnego”, „nie dzieli aż tak wielki mur chiński, jak to się na pozór wydaje”. Analizując stosunek klasyków marksizmu do socjalizmu ich poprzedników, TEMKIN dodaje : „Wprawdzie dzięki niechęci do fantazjonowania na temat przyszłości, teoretycy socjalizmu naukowego odróżniają się korzystnie od romansopisarzy socjalistycznych..., ale też w konsekwencji nie stworzyli oni nic wybitnego w zakresie teorii gospodarki socjalistycznej. Co więcej, ekonomiści marksistowcy... znacznie później niż ich przeciwnicy dostrzegli istotne problemy przeszkadzające gospodarce socjalistycznej w funkcjonowaniu.”

TEMKIN stawia sobie w swojej „pracy cel ‘czysto’ poznawczy”, ale widzi jednocześnie jej zadanie w „ukazaniu wpływu marksowskich koncepcji na poglądy współczesnych marksistów, a więc i w pewnej mierze -pośrednio- na praktyczną działalność doby dzisiejszej.”

ad 2. Praca: Marks i idea pieniądza pracy stała się podstawą przewodu habilitacyjnegoTEMKINA i uzyskania stopnia naukowego Docenta, który nadała mu Rada Wydziału Ekonomicznego Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR, w Warszawie, 14 listopada 1961 r.

W 1965 roku, książka „Marks i idea pieniądza pracy”, otrzymała nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego, za „szczególne osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych”. Osobiście, TEMKIN bardziej cenił swoją książkę o Marksowskiej wizji gospodarki komunistycznej. „Zainwestował” w niej więcej przemyśleń i podstawowych przewartościowań. Pisał ją, uważając siebie już bardziej za marksologa niż marksistę, chociaż później zdawał sobie sprawę z tego jak wiele jeszcze sobie był nie dopowiedział, nie przemyślał do końca, jak nie zdołal jeszcze wtedy wyciągnąć wniosków, które przyszły później. Książka o „pieniądzu pracy”, początkowo była pomyślana jako obszerny, czwarty rozdział poprzedniej książki, poświęcony roli pieniądza w socjaliźmie. Pieniądz, w którym socjaliści tradycyjnie widzieli ucieleśnienie zła, może być zniesiony, obrót bezgotówkowy w gospodarce światowej już dawno nie jest nowinką, konkludował autor, ale liczyć trzeba będzie nawet w „najwyższej fazie” społeczeństwa socjalistycznego, a pokazanie konsekwencji płynących z prób wprowadzenia utopii „bezpieniężnej”, zajęły wiele stronic tego tomu.

ad 3. Artykuł „O aktualności teorii wartości” był bardzo żywo dyskutowany w omówieniach książki zbiorowej pod tytułem pt. „Wokół teorii ekonomicznych Kapitału”. Książka i Wiedza, Warszawa 1967.

TEMKIN był już wtedy bardzo zaabsorbowany następnym projektem badawczym: miał to być trzytomowy Wybór tekstów dotyczących debat ekonomicznych w ZSSR w latach dwudziestych, z jego merytorycznym Wstępem i adnotacjami. T I, Debata o rachunku Ekonomicznym (1919-1921); t.II, Debaty o Nowej Polityce Ekonomicznej (1921-1926; t.III, Wokół teorii wzrostu ekonomicznego i metodologii planowania (1925-1929). Projekt był zaakceptowany przez „Książkę i Wiedzę” i odpowiednia umowa została podpisana.Chociaż w warszawskich bibliotetach znalazł sporo materiału w starych czasopismach, pojechał do Moskwy aby kontynuować poszukiwania w tamtejszych bibliotekach i archiwach. Wicepremier udzielił mu, opowiada o tym w swoich Wspomnieniach /nieopublikowanych / 6 togodni urlopu na ten cel i w czerwcu 1967 pojechał, chociaż czasy znów stawały się bardzo raczej niesprzyjające takim pokojowym zajęciom. W kraju już nabrzmiewała „rewolucja kulturalna w polskim wydaniu”, jak to wtedy określił TEMKIN; już zaczynały się masowe zwolnienia „sjonistów” z pracy i hałaśliwa prasowa kampania „antysjonistyczna”, która osiągnie swój „szczyt” w tzw. wydarzeniach „marcowych 1968 r”. Emigracja szybko zaczęła wydawać się nieunikniona. TEMKIN nie chciał emigrować, opierał się tej myśli. Mial 46 lat i zdawał sobie sprawę z tego, że zaczynać od nowa, w nowych, nieznanych warunkach, nowym języku, w obcym świecie, nie będzie łatwo.

W końcu 1968 roku TEMKIN wraz rodziną, żoną, Hanną, synem Henrykiem i córką – Heleną, opuścił Polskę.

W Kanadzie i USA zacząl się trzeci etap życia TEMKINA. Po początkowym, tymczasowym okresie w USA, TEMKIN przyjął ofertę z Brock University, w St. Catharines, w Kanadzie. Tutaj też, w Brock University, średniej wielkości nowej Szkole Wyższej jakich wiele powstało w końcu lat 1950-tych i w 1960-tych w Kanadzie jak i w USA, TEMKIN wrócił w pełnym wymiarze do nauczania, pracy, którą lubił, a życie w spokojnym, niewielkim mieście Kanadyjskim, malowniczo położonym nad wielkim jeziorem Ontario i bardzo blisko Wodospadu Niagary, sprzyjało odzyskaniu równowagi ducha.

TEMKIN budował swoje kursy wykładów od podstaw, systematycznie nad nimi pracując, rozwijając i ulepszając, wprowadzając niemal rok rocznie nowe materiały, omawiając i analizując najnowsze osiągnięcia w dziedzinie nauki ekonomii. Wykładał Comparative Economic Systems oraz Historię Myśli Ekonomicznej. Mial dobre stosunki ze studentami, jak świadczą liczne listy, które pisali do niego z różnych stron świata, długo po ukończeniu studiów w Brock, zarówno z Kanady, USA, Anglii i czasem z Niemiec, jak i z nowych krajów w Afryce, a czasem i z wysp o wciąż jeszcze egzotycznie brzmiących nazwach, jego byli studenci.

Po pewnej przerwie, wrócił również do publikowania.

Miejsca pracy i zajmowane stanowiska

1969 Columbia University, New York, visiting scholar

1970 New York State University, Department of Economics,

Stony Brook, visiting lecturer

1970 - 1986 Brock University, Professor, Department of Economics,

St.Catharines, Ontario, Canada.

1986 - 1991 Professor, Department of Economics, part-time

1991 - Brock University nadaje TEMKINOWI tytuł: Professor Emeritus.

1992 – TEMKIN, wraz z żoną, przeprowadzają się do Sarasoty, Florida. USA.

Ważniejsze publikacje:

1. Gabriel Temkin. - East-West Foreign Trade Implications of Central Planning /prepared for presentation at the Vienna Institute for Comparative Economic Studies, 1977, Part 1/

2. Gabriel Temkin - On Equilibrium. Relevant or Irrelevant? Department of Economics, Brock University, 1984 r.

3. Gabriel Temkin - Foreign Credits. Poland’s Experiment with Import -induced

Growth. / Working paper/ Department of Economics. Brock University,

St. Catharines, Canada. April 1986

4 Gabriel Temkin - On Economic Reforms in Socialist Countries: The Debate on Economic Calculation Under Socialism Revisited. Communist Economies, Vol. 1 No 1, London, England 1989.

Podejmując ten temat, TEMKIN nawiązuje nie tylko do swych teoretycznych zainteresowań z ostatniego okresu swej pracy w Warszawie, ale wręcz kontynuuje temat, w którego realizacji przeszkodziła mu emigracja – temat o wielkich debatach ekonomicznych na temat racjonalności gospodarki socjalistycznej. W swych późniejszych /nieopublikowanych/ Wspomnieniach, TEMKIN powie „Wiedziałem wtedy o „wyzwaniu”, które Mises i nieco później Hayek rzucili socjalizmowi. Ale jest raczej nieprawdopodobne, jak widzę to obecnie, żebym był wtedy zdolny, korzystając z ich osiągnięć, zrobić adekwatny krytyczny przegląd poglądów, króre zamierzałem włączyć do planowanej Antologii.” Teraz, wiążąc nową tematykę badawczą z podjętym wówczas, w połowie lat 1960-tych tematem, łączy dwa etapy swego życia, wzbogacony o doświadczenie i wiedzę teoretyczną. Centralne miejsce w tym artykule zajmie analiza modelu socjalizmu rynkowego Oskara Lange, który twierdził, i wielu się z nim zgadzało, że rozwiązał on problem rachunku ekonomicznego w gospodarce uspołecznionej. W krytycznej analizie, popartej argumentacją teoretyczną, TEMKIN uzasadnia swą refutację tej ambicji czy nadziei Langego. Artykuł był zauważony w środowisku ekonomistów ze względu na wagę problematyki, poziom argumentacji teoretycznej jak i przejrzystość wykładu. Niektórzy jednak „wypominali” mu tę „calkowitą rewindykację” stanowiska Misesa i Hayeka. TEMKIN wspomniał o tym, pisząc w liście do jednego ze starych przyjaciół. Zawiadamiając go, że właśnie przeszedł udaną operację zdjęcia katarakty z lewego oka, dodał: „Jestem zadowolony, że mi zdjęto kataraktę, choć nie mogę... ofiarować w rezultacie zapewnienia co do zmiany mojego kąta widzenia na bardziej lewicowy....Czasem jestem zresztą „w/g niekotorych” widziany jako „lewicowiec” a czasem jako „prawicowiec”, albo, co gorsza jako „prawicowiec” przebrany za „lewicowca” lub też naodwrót.”

6. Gabriel Temkin – Marie Lavingne, The Economics of Transition. From Socialist Economy to Market Economy, A review, w: Europe-Asia Studies, vol. 48, No 6, 1996

7. Gabriel Temkin - Information and Motivation: Reflections on the Failure of the Socialist Economic System, Communist and Post-Communist Studies, vol. 29, No 1, March 1996, Elsevier Science Ltd.

8. Gabriel Temkin - The New Market Socialism, a Critical Review, Communist and Post-Communist Studies; vol. 29, No 4, December 1996, Elsevier Science Ltd.

9. Gabriel Temkin - Karl Marx and the Economics of Communism: Anniversary Recollections, Communist and Post-Communist Studies, vol. 31, No 4, December 1998. Elsevier Science Ltd.

10. Gabriel Temkin - My Just War. The Memoir of a Jewish Red Army Soldier in World War II, 1998, Presidio Press, Novato, California.

11. Gabriel Temkin – Socjalizm rynkowy czy kapitalizm? Ekonomista, Warszawa, No 1, 1998.

12. Gabriel Temkin – O Socjaliźmie Rynkowym –„starym i „nowym”, w: Polscy Ekonomiści w Świecie, pod red. T.Kowalika i J. Hausnera, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000 r.

Udział w ważniejszych Międzynarodowych seminariach.

1. Gabriel Temkin - Wykład i Seminarium : “ Worker’s Self-Management – East European Experience”. The Lavon Institute of Labor Research, Tel-Aviv, Israel 1985.

2. Gabriel Temkin – Dyskusje o gospodarce socjalistycznej. Marks-Lange- Mises- Hayek, Referat na Seminarium Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Maj 1995 r.

Ważniejsze nieopublikowane prace:

1. W 1999 roku, TEMKIN pojechał znów do Warszawy. Zamierzał poszukać tam materiałów do książki nad którą pracował od dłuższego już czasu, a która miała być czymś w rodzaju „ciągu dalszego” do jego wspomnień z czasów drugiej wojny światowej. Miał życie bogate w wydarzenia, pełne niemal cudownych ocaleń, życie odzwierciedlające apokaliptyczną niemal historię minionego wieku, utratę rodzicow, braci i sióstr w getach i obozach smierci.Książka miała więc być czymś w rodzaju sagi rodzinnej, w cieniu zagłady i na tle powojennej skomplikowanej epoki, i zarazem próbą własnej biografii intelektualnej, w której pragnął przeegzaminować rozwój swoich poglądów, głównie ekonomicznych,tak jak się były ukształtowały „za żelazną kurtyną” i kontynuowały na Zachodzie, tak jak to widział z perspektywy minionych lat i swego doświadczenia życiowego.

W Urzędzie Rady Ministrów w Warszawie umożliwiono mu dostęp do materiałów z czasu gdy pracował tam, w ciągu prawie dziesięciolecia, jako Doradca i dano do dyspozycji pokój, czy nawet, zapewne przez przypadek, ten sam pokój, w którym on niegdyś „urzędował”. Ku swojemu zaskoczeniu odnajdywał wśród tych tysięcy stronic w archiwum Urzędu i swoje własne notatki, które teraz mógł swobodnie kopiować, podczas gdy jakakolwiek próba zabrania w swoim czasie przy wyjeździe z kraju swoich własnych tego rodzaju papierów, zaprowadziłaby go do więzienia. Materiały te teraz wzbogaciły ważny rozdział książki o okresie jego pracy w charakterze doradcy, o blaskack i cieniach tej pracy, którą jakże często uważał za pracę syzyfową.

2. Inną ważną pracą, zakończoną, ale opublikowaną tylko częściowo, jest praca pt. Dyskusje o gospodarce socjalistycznej. Marks- Lange -Mises-Hayek. Lipiec 1996 r. Dwa fragmenty tej pracy ukazały się w druku w: Ekonomista, No 1, 1998 r. oraz w: Polscy Ekonomiści w Swiecie, Kraków, PWN 2000 r. Jednak dopiero w całości praca ta oddaje poglądy TEMKINA w ich dynamice i rozwoju, co nadaje jej nową rangę i charakter. Mimo bardzo pozytywnego przyjęcia przez tych ekonomistów, którzy ją czytali w 1995 w Krakowie, i nie tylko, praca pozostaje dotychczas w maszynopisie.

„Gdy w 1968 r. wyemigrowałem z Polski - wspomina Temkin- miałem luki w swoim wykształceniu ekonomicznym, które musiałem na Zachodzie uzupełniać. Z drugiej jednak strony, inwestycje poczynione w Polsce zwróciły mi się z nawiązką, w tym sensie, iż wiedza i doświadczenie, jakie z PRL wyniosłem okazywały się nieraz dobrym antidotum na mity i błędne teorie, z jakimi zetknąłem się z kolei na Zachodzie. George Stigler trafnie zauważył, że szacunek dla instytucji rynku ma tendencję do pogłębiania się wraz z czasem spędzonym na studiowanie rynku. Co dotyczy ekonomistów krajów realnego socjalizmu, powiedziałbym, że ich zrozumienie i szacunek dla rynku wzrastał w miarę jak badali funkcjonowanie gospodarki centralnie planowanej. Mając za sobą spore doświadczenie w tym zakresie, byłem przygotowany również do kwestionowania

teorii, które mnie wydawały się co najmniej kontrowersyjne, podczas gdy przez wielu na Zachodzie traktowane były jako należące do sfery konwencjonalnej mądrości”.

I w uwagach końcowych: „...Jeden wniosek pragnę na zakończenie podkreślić. Można go sformułować bardzo krótko: Jak najmniej widzialnej ręki w życiu gospodarczym.... Moje doświadczenie jako doradcy rządu odegrało w kształtowaniu tej konkluzji nie małą rolę...mogłem bowiem obserwować na codzień i z bliska nie tylko jak ciężka i kapryśna, ale i wręcz ślepa bywa owa „widzialna ręka” – i to niezależnie od poziomu intelektualnego elit rządzących. Ktoś może powiedzieć, że ograniczenie i utrzymanie w ryzach „widzialnej ręki” jest we współczesnej gospodarce pobożnym życzeniem. Istotnie, nie mogę się powołać na żadne „prawa”, działające z żelazną koniecznością... Jest to w samej rzeczy tylko życzenie...i wobec istnienia silnych skłonności etatystycznych...szanse na jego urzeczywistnienie nie są najlepsze....Trudno też liczyć, że owemu życzeniu sprzyjać będzie przeważająca postawa elity intelektualnej. Gdy chodzi o konretne przejawy „widzialnej ręki” intelektualiści z reguły należą do pierwszych jej krytyków. Lecz sama idea „widzialnej ręki” jest dla wielu pociągająca, a to ze względu na niejako zawodowe przekonanie o racjonalności „świadomej kontroli”. Schumpeter obawiał się i ubolewał nad tym, że intelektualiści wykończą kapitalizm. Wielka rola jaką intelektualiści odegrali w podminowaniu realnego socjalizmu jest bezsporna; wywrą też niewątpliwie ogromny wpływ na procesy post komunistycznej transformacji, ale w jakim kierunku, to się dopiero okaże”.